داعش،ستراتیژی هێنانەوە پاشی مەسەلەی کورد. خالید حەسەنپور

لە کەس شاراوە نێە کە داعش واتا دەولەتی ئیسلامی لە ئاکامی پێشرەوێەکانی شیعە بەگشتی و کۆماری ئیسلامی ئیڕان بەتایبەتی، لەسووریێە ودواتر لە ئیراق لە دایکبوو .کاتێک ئەو هێزە هاتە سەرگۆرەپانی سیاسی سووریێە، بەشێکی بەرچاوو لە وڵاتانی سوونەنشین بە سەرۆکایەتی عەرەبستانی سعوودی و تورکیێە، هەرکام بە تێروانینی خۆی هەوڵینادا کە ئەجیندا و ئارستەی سیاسی نیزامی ئەو رێکخراوە بەسوودی خۆیان بگۆرن . عەرەبستانی سعوودی کە سالهایە باج دەداتە رێکخراوە ئیسلامێە توندئاژۆکان، بۆئەوەی لە داوینی خۆی دووریان کاتەوە، وهەروها ئیمارات و قەتەر دەمێکە کە نیگەرانی پەرەگرتنی نفووزی بەرەی شیعە بە سەرۆکایەتی ئێرانن . ئەو مەترسێە کاتێک گەیشتە ئەوپەڕی خۆی، کە کۆماری ئیسلامی بەدوای باڵادەستی شیعەکان لە ئێراق و قەیرانی سوورێەدا، ئەوەندی دیکە پەرەی بە نفوزی سیاسی و سەربازی خۆی لە ناوچە بەگشتی و لەو دوو وڵاتەدا . بە کورتی داعش لەلایەن تەوەری سوونیەوە وەک قەڵغانێک برامبەر بە زیادە خوازێەکانی شیعە و کۆماری ئیسلامی چاوو لێدەکرا .
بەڵام داعش کە قەراربوو ببێتە ئەو قەلغانە برامبەر بە نفووزی شێعە، لە رەوتی خۆدا بوو بە هۆکارێکی گووشاری جیدی لەسەر دووبەشی پەرەگرتووی جووڵانەوەی کورد لە باشوور و رۆژئاوای کوردستان . داعش ( دەوڵەتی ئیسلامی ) کە قەرارە رەسالەتەکەی پاراستنی سوونێەکان لە باڵا دەستی شیعە بێ، شەری نەتەویک دەکات کە زیاتر لە نەوەد لەسەدی پێرەوی لە مەزهەبی سوونە دەکات . ئەگەر ئەو رێکخراوە بەهۆی پێوەندی گووماناوی کوردەکانی سوریێە دەگەڵ بەشار ئەسەد، پەلاماری ئەو بەشە دەدات، پەلاماری بۆسەر باشووری کوردستان کە هەتا ئێستا وەک ناوچەێک لە ئێراق گوێرایەڵی دەوڵەتی باڵادەستی شێعە نەبووە، لە پێناوو کام ئامانجدایە ؟ ئایا ئەو رێکخراوە دیهەوێ دەپێشدا بەشێویکی ئامانجدار ناوچەی خیلافەتەکەی کە کوردستانیش دەگرێتەوە، داگیر بکات و لەبوارەدا ئەولەویتی سەبازێەکەی لەنێوو بردنی ئاڵقە لاوازەکانە ؟ یان لەرەوتی پەرەگرتنی خۆیدا پێکهاتەی ئەو رێکخراوە کە زۆربەیان لە توورک و عەرەبی شوینیست پێکدێن، بە سەر رەسالەتەکیدا کە شەر دژی نفوزی شیعەیە زاڵبوە و دیهەوێ جووڵانەوەی پەرەگرتووی کورد بەرەو پاشەوە بگێرێتەوە ؟
راستێەکەی ئەویە کە داعش ئامانجدار یان بێ ئامانج هەتا ئێستا لە کرداردا لە هەموو روویکەوە خزمەت بە ئامانج وئارەزوەکانی ئەو وڵاتانە دەکات کە کوردیان بەسەردا دابەشکراوە و لە نێوو ئەوانیشدا زیاتر لەهەموویان بە تورکیێە . تورکیێە بە درێژای مێژوو مەترسی لە پەرەگرتنی جووڵانەوەی کورد لە بەشە جیاجیاکانی بووە بۆ ئەوەی ڕەووڕەوەی خەباتەکەی لەکار بخات، هەموو رێگایکی گرتۆتەبەر . دوای ئەوەی هێڵی 36 لەلایەن هاوپەیمانانەوە بۆ پاراستنی بەشێک لە باشوری کوردستان راگەیندرا، ئەو وڵاتە هەموو جارێ بەبیانووی جۆراوجۆر سنووری باشوری کوردستانی تێدەپەراند و بەرداوم گووندەکانی سەرسنووری بۆمباران دەکرد . بەڵام پاش روخانی حکومەتی سەدام حوسێن لە ساڵی 2003 دا و پاشان گۆرینی یاسای بنەرەتی ئێراق و پەسەندی سیستمی فیدراڵی لە لایەن پێکهاتەکانی ئێراقەوە، تورکیێە کەوتە نێوان دوورێیانێکەوە .رێگای ێەکەم ئەوەبوو کە هەروەک پێشوو دژایەتی هەرێمی کوردستان بکات، کە ئەویان لەلاێک بە گوێرەی یاسای بنەرەتی ئێراق _ کە کوردستان بە بەشێک لە ئێراق بەحیساب دهات _ موومکین نەبوو . هەروەها لە لاێکی دیکەوە دەگەڵ ئەمریکا کە لەو دەوریەدا بەکردوە حاکمی ئێراق بوو رووبەروو دەبوو . بۆیە تورکیێە ناچار بوو کە رێگای دوهەم کە رێگای تەئاموڵ هاوکاری دەگەڵ هەرێمی کوردستانە هەڵبژێرێ .
پاش ئەوەی حکوومەتی دادوگەشە بە رێبەرایەتی ئەردۆغان هاتەسەرکار هولویشتی تورکیێە برامبەر بە هەرێمی کوردستان رۆژبەرۆژ پێشەوەچوونی زیاتری بە خۆیەوە دەبینی، بەجۆرێک کە تورکەکان ئەوجار بەسیاسەتێکی بەتەوای نۆوە مامەلەیان دەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکرد . پێویستێەکانی ئابووری و بارودۆخی ئەمنیێەتی ئەو وڵاتە بوونە دوو تەوەرەی بنەرەتی کە لەودەوریەدا و لە نەبوونی دەوڵەتێکی ناوەندی بەهێز لە ئێراقدا، ئانکارا و هەولێری زیاتر ێەکانگیر کرد . پارتی دادوگەشە بۆئەوی لە کۆمەڵگای توەکیێەدا رەگ داکووتێ و وەکوو پارتە ئیسلامێەکانی پێشخۆی لێنەیە، پێویستی بە قەڵەمبازێکی ئابووری و بووژانەوەی ژێرساختی تورکیێە هەبوو . ئەوەش بەبێ تەرکیز کردنە سەر باری ئەمنیێەتی زەحمەتبوو . هەرێمی کوردستان لەوچەند ساڵەدا توانی هەم دەروازێکی ئاواڵەبێ بۆ گەشەی ئابووری ئەو وڵاتە و هەم لە نفوزو دەسەڵاتی خۆی بۆ سنووردار کردنی چاڵاکێەکانی پارتی کریکارانی کوردستان لە دژی تورکیێە کەڵک وەرگرێ . ئاستی هاوکارێەکانی ئەم دوولایەنە گەیشتە جێگاێک کە تورکیێە نەفتی هەرێمی کوردستانی بەبێ پەسەندی دەوڵەتی ئێراق رەوانەی بازارەکانی جیهان بکات . ئەو دوو دەستکەوتە، گەشەی ئابوری باروودۆخی ئەمنیێەتی لە توکیێەدا بەبێ دانی دەورێکی زیاتری سیاسی بە حکوومەتی هەرێم لە ناوچەێکی فیدراڵەوە بۆ نیووچە دەوڵەتێکی سەربەخۆ موومکین نەبوو .
پێبەپێەی قووڵبوونەوەی پێوەندێە ئابووری و سێاسێەکانی هەرێمی کوردستان دەگەڵ تورکیێە، لەلاێک هەرێم زیاتر پاڵی وەتورکییە دەدا و لەڵاێکی دیکەوە لە دەوڵەتی ناوەندی ئێراق دوورتر دەکەوتەوە . ئەوەی زیاتر پاڵی بەوپڕۆسەوە دەنا، پێشێلکارێە نایاساییێەکانی دەوڵەتی مالکی بوو، کە رەچاوی پەیماننامەکانی نێوان کورد و دەوڵەتی ناوەندی نەدەکرد . لەو قۆناغەدا هەرێمی کوردستان لەنێوان درێژەدانی ئەو دووخە کە بریتی بوو لە هەڵوەشانەوەی نایاسایی سیستەمی فیدراڵی ولێئەستاندنەو سنووردار کردنی دەسەڵاتە یاساێەکانی هەرێم لەلایەن دەولەتی مالیکێەوە و پرۆسەی سەربەخۆیو بەدەولەتبووندا، ێەکیان هەڵبژێرێ . سەرۆکایەتی و حکوومەتی هەرێم بەسەرنجدان بە دووپاتبوونەوەی مێژووی هەڵسوکەوتی حکوومەتی ناوەندی دەگەڵ کورد، رێگای دووهەم واتا رێگای هەڵبڕانی کوردستانی باشووری لە ئێراق گرتەبەر . هەڵبژاردنی رێگایکی ئەوتۆ لەو رۆوەوە کە کوردستانی باشوری هەم لە ئاستی ئێراقدا تووشی گیروگرفتی گەورەی سیاسی و ئابووری دەکرد، و هەم لە ئاستی ناوچەدا مەترسی بۆسەر بەرژەوەندی بەش یان بەشەکانی دیکەی بزووتنەوەی کورد درستدەکرد، هاسان نەبوو . ئەوەبوو کە حکوومەتی کوردستان و حکوومەتی تورکیێە رێککەوتن کە نەوتی هەرێمی کوردستان لەرێگای وڵاتی توکیێەوە رەوانەی بازارەکانی جیهان بکەن . دیارە ئەو کارە بەبێ وەئەستۆگرتنی رۆڵیکی سیاسی لە لایەن حکوومەت و سەرۆکایتی هەرێمی کوردستان موومکین نەبوو . دەرئەنجامی ئەو سیاسەتە ئەوە بووکە حکوومەت و سەرۆکایەتی هەرێم، لەلاێک خۆلە بەرەسمی ناسینی کانتۆنەکانی کوردی رۆژئاوای کوردستان بپارێزن و لەرووی ئابورێەوە تەنانەت نەوعێک گەمارۆیان بخەنە سەر، لەلاێکی دیکەوە سەرۆکایەتی هەرێم بۆخۆی هاتەنێوو پرۆسەی ئاشتی و بە بانگهێستنی سەرۆک کۆماری تورکیێە ئەردۆغان، بۆ بووژانەوەی پرۆسەی ئاشتی لەنێوان حکوومەتی تورکیێە و پارت کریکانی کوردستان، بەشداری لە کۆبوونەوێکی جەماوەری لە شاری دیاربکر کرد .
هەوڵەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بۆ دۆزینەوەی شارەگێکی ئابووری کە بتوانێ هەرێم لەسەرپێەی خۆیراگرێ و کۆتاێی بە بەسترانەوە بە حکوومەتی مالکی بهێنێ،_ کە بە ئەجیندای سیاسی کۆماری ئیسڵامی ئێران تەگەرەی دەخستە سەررێگای هەرێمی کوردستان _ جگە لەویکە لەنەوعی خۆیدا بە نیسبەت مەسەلەی کورد شتێکی نوێبوو، تاقیکاریو و ئەزموونێکی زۆریشی بۆ کورد بەگشتی تێدابوو . ئەویش ئەویە کە لەو جۆغرافیایە سیاسێەدا کە کورد تێدا دەژی، هەربەشێک لەکوردستان ئەگەر بیهەوێ بەرەو سەبەخۆێی ئابووری و سیاسی هەنگاوو بنێ، _ لەنەبوونی پشتیوانێکی نێوونەتەویی _ ناچارە دەبێ دەگەڵ ئەو وڵاتانەی کە کوردیان بەسەردا دابەشکراوە، بکەوێتە معامەلەوە . ئەو هاوکاریەش بمانهەوێ و نەمانهەوێ بە خانەی نەوعێک معامەلە لەسەر کوردی بەشەکانی دیکەدا تێدەپەرێ . هەولەکانی حکوومەتی هەرێم بۆ سەربەخۆیی ئابووری هەتا ئەو کاتە بەجێوو دروستن کە لەرووی ئامانجە گەورەکەدا بە زیانی کوردی بەشەکانی دیکەی کوردستان نەشکێتەوەو هەموو هێلکەکان لە قەڕتاڵەی تورکیێەدا نەهاوێ .
هاوهەنگاوو دەگەڵ پەرەئەستاندنەکانی ئابووری و سیاسی لەنێوان هەرێمی کوردستان و تورکیێەدا، بارودۆخی سووریێەش بە هاتنە مەیدانی داعش دەولەتی ئیسلامی ئەوەندەی دیکە بەرەو شڵەژان دەچوو .کوردەکانی سووریێە هەرلەسەرەتای سەرهەڵدانی قەیرانی سووریێەدا، ستراتیژی سێهەمیان گرتەبەر و رایانگەیاند کەئەوان نەلە دژی بەشار ئەسەد و نەلە دژی ئۆپۆزیسیوونی سووریێە شەردەکەن . بەشارئەسەدیش کە لەناوچەکانی دیکەی سووریێەدا گووشاری لەسەربوو، لەهەنگاوێکی تاکتیکیدا هێزەکانی لەکوردستانی رۆژئاوا بردەدەرێ . ئەو بەتاڵاێێە بەهێزەکانی پەیەدە کە سەر بە پێکاکان، پڕکرایەوە . ئەو سیاسەتە ئەگەرچی بە روواڵەت سیاسەتێکی دروستبوو، بەڵام بە سەرنجدان بە کەشی سیاسی زاڵ بەسەر دژبەرانی سووریێە و رووبەری خاکوو رادەی حەشیمەتی کوردی ئەوڵاتە بە نیسبەت پێکهاتەکانی دیکەی سووریێە، کارێکی هاسان نەبوو . ئاکامی ئەو سیاسەتە بووبە هۆی ئەویکە لەلاێک کوردی رۆژئاوا نەتوانێ دەگەڵ ئۆپۆزیسیوونی لیبەرڵ و ئاماڵ دێموکراتێکی ئەو وڵاتە بکەوێتە ناوو ێەکێتی و بەرێکەوە . لەنەبوونی دوورە دیمەنی بەرێکی ئەوتۆدا کە کورد و خەباتەکەی دەگەڵ ئۆپۆزیسیوونی سەرانسەری دژی رێژیمی ئەسەد لێک گرێبدا، بەدیلی دژەکوورد بەگشتی و کوردی سووریێە بە تایبەتی کە لەتورکیێە و داعش پێکدهات، زۆرترین فوورسەتی بۆلێدانی کورد لەو وڵاتە وەدەست کەوت .
تورکیێە نیگەرانی ئەویە کە کوردەکانی سووریێە لەئەنجامی ئەو ئاڵوگۆرانەدا کە بۆیان هاتۆتەپێشی، هەم لەئاستی دەرەوەدا و هەم لەئاستی نێووخۆدا زیاتر ببنە خاوەن رۆڵی خۆیان . بێجگە لەوە بوونی سنوورێکی هاوبەش لەنێوان دووبەشی کوردستانی باکوور و رۆژئاوا و پێوەندی قووڵی مێژوویی و کلتووری وزمانی نێوان ئەودوو بەشەی کوردستان و لەوەش گرینگتر بەدەستەوە گرتنی جلەوی خەباتی کوردستانی سووریێە لەلایەن پێکاکاوە _ کە تورکیێە بە دوژمنی ژمارەێەکی خۆیدەزانێ_ ناتوانێ نەبێتە مایەی ترسوونیگەرانی ئەو وڵاتە . لەراستیدا پێکاکا بە بەدەستەوەگرتنی رێبەرایەتی جووڵانەوەی کوردەکانی سووریێە، بەکردەوە بەرێکی دیکەی لەدژی تورکیێە کردۆتەوە . بۆیە دەکرێ پرۆسەی ئاشتی نێوان تورکیێە و پێکاکاش هەرلەو گۆشەنیگایەوە هەڵسەنگێنین . پێبەپێەی پەرەئەستاندنەکانی سیاسی لە رۆژئاوای کوردستان، پرۆسەی ئاشتی نێوان تورکیێە و پێکاکاش لە رێگای بەرێز ئۆجەلانەوە دێتە ناوو رۆژەوی سیاسێەو تورکیێەوە . ئامانجی سەرەکی تورکیێە لە ئاشتی دەگەڵ پێکاکا، غافڵاندنو خیچاندنی ئەو رێکخراویە، بۆ ئەوەی کاتێکی زیاتر بباتەوە و کۆتایی بەو حکوومەتە بهێنێ کە بە حکوومەتی خۆبەرێوەبەری کوردەکانی سووریێە ناسراوە . ئیدارەی ئێستای تورکیێە لە پێوەندی دەگەڵ مەسەلەی کورد لە باشور و باکوردا، بە پێچەوانەی دەوڵەتەکانی پێشخۆی کە هەرجوورە سازشێکیان دەگەڵ کور رەد دەکردەوە، لە سیاسەتێکی گەڵێک مەترسیدار پێرەووی دەکات . لەلاێک دەگەڵ پێکاکا گفتۆگۆی ئاشتی وەرێخستوە و لەلاێکی دیکەوە هەرهەمان پێکاکا کە قەرارە ئاشتی دەگەڵ بکات، لەکووبانی دیهەوێ بەدەست داعش کۆتایی پێبهێنێ . رونو ئاشکرایە کە تورکیێەی ئێستا لە پێوەندی دەگەڵ مەسەلەی کورد بەگشتی و باکووری کوردستان بەتایبەتی، لە سیاسەتیکی دوولایەنە و دوورویانە کە خۆی لە گۆپاڵو شیرینیدا دەبینێتەوە پێرەوی دەکات .
هەڵس وکەوت و مامەلەیئ دەوڵەتی توورکیێە دەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، بەرلەوەی لە قەناعەتێکی سیاسێەوە سەرچاوە بگرێ، پێوەندی بە رێئال پۆلتیک ( واقعبینی سیاسی ) سەبارەت بەوکیانەی کوردەوە هەیە کە دووفاکتۆ لەلایەن بەشێک لەوڵاتانی رۆژئاوا بە فەرمی ناسراوە . هەرلەو کاتەدا توورکیێە باش دەزانێ کە لەنەبوونی دەوڵەتێکی بەهێز لەبەغدادا، کێشەکانی ئەمنی و ئابوری بە چارەسەر نەکراوی وهەڵپەسێراوی دەمێننەوە . بۆیە زەروورەتی سیاسی ئەمنی وادەکات کە ئەمرۆ تورکیێە دەگەڵ هەرێمی کوردستان بکەوێتە مامەلەوە . بەڵام دەگەڵ هەموو پێوەندێە چڕووپرەکانی ئابووری و سیاسی ئانکارا دەگەڵ هەوڵێر، هەڵەیە کەوا بیربکرێتەوە، کە توورکیێە مسەلەی سەربەخۆیی باشووری کوردستان دەپەژرێنێ یان وەک دەڵێن لە برامبەریدا _ بێدەنگ _ دەبێ . ئەزقەزا ئیمکانی ئەوە زۆرە کە راگەیاندنی سەبەخۆیی باشوور ببێتە نووقتە گۆرانێکی نوێ بەنیسبەت ئەوچەند ساڵەی دوایی لە سیاسەتی توورکیێەدا . هۆکاری ئەوەش بەرلەوەی پێوەندی هەبێ بە خودی سەربەخۆیی کوردستانی باشوورەوە، پێوەندی هەیە بە باروودۆخی سووریێە بە گشتی و وەزعی کوردەکانی سوریێە بە تایبەتی . چوونکە ناکرێ توورکیێە لەدوورە دیمەنی سیاسیدا ئەوە نەبینێ کە لە حاڵەتی پێکهاتنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ لە باشووری کوردستاندا _ هەرچەند ئەمرۆ جڵەوی سیاسی جووڵانەوەی کوردی سووریێە بەدەست پێکاکاویە _ بەڵام لەدوارۆژدا وەرچەرخانێک پێکنەێە و ئەو دووپارچەیە بەرەوو ێەکگرتنەوە هەنگاوو هەڵنەهێننەوە . بۆ سناریویکی ئەوتۆش باروودۆخی شلەژاوو و قەیراناوی سووریێە یارمەتیدەرێکی جیدی دەبێت . هەربۆیە کاربەدەستانی وردودرشتی تورکیێە لە پێوەندی دەگەڵ مەسەلەی سوریێەدا، هەمیشە پێە لەسەر کارلابردنی رێژیمی ئەسە دادگرن . تەنانەت ێەکێک لەمەرجە سەرەکیێکانی تورکیێە بۆ شەر دژی داعش، رووخاندی رێژی ئەسەدە لەلایەن بەرەی وڵاتانی دژی داعشە . بەلام لە نەبوونی کۆدەنگێکی نێوونەتەویی سەبارەت بە لادانی رێژیمی نێووبراوو، دەوڵەتی ئیسلامی ( داعش )، دەتوانێ باشترین گوزینەی تورکیێە لانیکەم لە کورت ماوە، بۆ گەیشتن بەئامانجە درێژخایەنەکانی لە سوریێەدابێ . داعش لەلاێک بە گووشار بۆسەر رۆژئاوای کوردستان، ناهێلێ کورد لەوبەشە پشوو بدات و دەستی وەبەرخۆی کەوێتەوە، بۆئەوەی ئەزموونێکی سەرکەوتوو پێشانی جێهانیان بدات و لەلاێکی دیکەوە بەگرتنی پانتای خاک و گووشار لەسەر رێژیمی ئەسەد، بە کردەوە پێشی نفووزی بەرەی شێعە لەو وڵاتە دەگرێ.
بەڵام داعش بۆکورد دەتوانێ هەم تەهدید بێ و هەم فوورسەت . هەتا ئەو جێگایەی پێوەندی هەیە بە هێرشەکەی بۆسەر باشوری کوردستان، توانی داواکانی کورد لەوبەشدا لە سەربەخۆیرا بۆ هاتنەوە ناوو بازنەی ئێراق بگۆری . ئەوەش نیشانیدا کە کورد لەوبەشەدا هێشتا لە پێگەیکی ئەوەندە بەهێزدانێە کە دەوڵەتی سەربەخۆ پێبهێنێ . بەڵام هۆکاری ئەوە بەرلەوەی دەرەکی بێت زیاتر نێووخۆیێە .لەوپێوەندێەدا وردبوونەوە لە پرۆسەی رێفرانۆم بۆسەربەخۆی کوردستانی ئێراق، پاش هێرشەکەی داعش شتەکەمان باشتر بۆ رووندەکاتەوە . ئەگەرچی پرسی رێفراندۆم بۆ ێەکلاکردنەوەی چارەنووسی هەرێم لە بەغدا، لەسەرەتادا ئیجماعێکی گشتی لایەنە سیاسێەکانی باشووری کوردستانی لەگەڵ نەبوو، بەڵام دابرانی بەکردەوەی هەرێمی کوردستان لە بەشەکانی خوارووی ئێراق پاش هێرشی داعش، دەرفەتێکی وایخوولقاند کە تەنانەت ئەولاێەنانەی کە دژی رێفراندۆمەکەشبوون، دژایەتێکی جیدی پڕوسەکەیان نەدەکرد . بەڵام پاش ئەوەی داعش پەلاماری هەرێمی کوردستانیدا و بەشێکی بەرچاووی لەناوچەکان داگیرکرد، کارتەکە هەڵگەرایەوە و پرسی رێفراندۆم وەبن کەوت و هەلومەرجەکە پارسەنگی هێزی بەسوودی لایەنە ناوچەیی و ئێراقی وکوردیێەکان گۆری کە خوازیاری مانەوەی کورد لە ئێراقدا بوون . ئەوەش دریخست کە کورد لەباشووری کوردستان ێەکدەست نین و ئەو ێەکدەست نەبوونەش بەرلەوەی پێوەندی بەخوودی ئامانجەکە واتا سەربەخۆیەوە هەبێ، پێوەندی بەکێشەی دەسەڵات و نفوزی سیاسێەوە هەیە .
هەروەک لەسەرێ باسکرا داعش (دەوڵەتی ئیسلامی) هەربە تەنیا هەرەشە نێە بۆسەر کورد بەڵکوو فوورسەتیشە . دەبارودۆخێکدا کە جیهانی ئیسلام بە گشتی و رۆژهەڵاتی ناوەراست بەتایبەتی لەناوو ئاگری بناژۆیی ئیسلامیدا دەسووتێ و رۆژ نێە کە گروپێکی تووندئاژۆ لە پیشەسازێەکیدا نەداتەدەرێ، کوردستانو گەڵی کورد بەپشتبەستن بە بەها و نرخە نەتەویی و کلتوورێەکانی ، کە رەگەکەی لە نێوو مێژووی دوورو درێژی ئەو گەلەدا پاراوو دەبێ، بەئاراستەی خۆی کە دێمووکراسیو حکوومەتی سکۆلار و پێکەوە ژیانی ئایینو ناسنامەکانە، رێگا دەبڕێ . ئەو بایخە بەرزە ئینسانی و میلیانە ناتوانێ لە ناوچەێکدا کە بناژۆیی ئیسلامی خەریکە دەبێتە بیری زاڵ و دەگەڵ خۆیی نیفرەت بڵاوو دەکاتەوە و دەچێنێ، نەکەوێتەبەر نەزەری جیهانی پێشکەوتو و مۆدێرن . ئەگەر دیاردەی بناژۆیی ئیسلامی بەگشتی و داعش نەبایە، پێشاندانی ئەو کلتورە ئینسانێە بەهێزە، بۆ نەتەوێکی بێدەوڵەتی وەک کورد موومکین نەدەبوو . لەمێژبوو لە رۆژئاوا شیمانەی ئەودەکرا کە کوردەکان تەنیا نەتەوە بن کە لەرووی ئاینی و کلتوورێەوە پتانسێلی ئەویان تێدابێ کە نەکەونە ژێرشوێنەواری بناژۆیی ئیسلامی بە گشتی و داعش بە تایبەتێەوە . خۆراگری بێوێنەی کچانو و کورانی کوردی رۆئاوا لە کووبانی برامبەر بە ئەهریمەنی رەشی داعش، حەقانیێەتی کورد و رێبازەکەی پێشانی جیهاندا . لەچاووی دونیای مۆدێرندا، ئەوەی لە کوردستان روودەدا، شەرە لەنێوان تاریکی و رووناکاێدا . و شاڵاوی هاوکارێە مرۆ‌فی و سیاسی و سەربازێکانی رۆژئاوا، نیشانەی بەرز نرخاندی ئەو خەباتەیە . ئەوانە هەموویان پێکەوە زەوینێکی ئەوتۆی پێکهێناوە، کە کوردەکان چیدیکە ئەکتەرێکی لاوەکی رۆژهەڵاتی ناوەراست نین، بەڵکوو کورد لە سەر ئەرزی واقیعدا ئەکتەرێکی سەرەکێە .