كورد و ئاسۆی ڕووداوه‌كانی توركیه به‌ره‌و كوێ! ئاریتما محه‌ممه‌دی
[پێویسته كورد زیاتر له‌وه كه له داڕشتنی ستراتیژیی سیاسیی و له بیركردنه‌وه‌دا په‌له بكات با له یه‌كێتیی و گوتاری یه‌كگرتووییدا په‌له بكات، ئاریتما محه‌ممه‌دی]
پێم سه‌یره كه به‌شێكی زۆر له هاوڵاتییانی كورد پشتیوانییان له كووده‌تای دژی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی تووركیه كرد، ده‌سه‌ڵاتێك كه به ده‌نگی خه‌ڵك حوكوومه‌تی به‌ده‌سته‌وه گرتووه و كووده‌تاچییه‌كیش كه تاكوو ئه‌مڕۆ هۆكاری سه‌ره‌كیی چاره‌سه‌رنه‌كردنی كێشه‌ی سیاسیی كورد له‌و وڵاته بووه. بۆ ده‌بێ به‌شێكی زۆر له هاوڵاتییانی كورد پشتیوانیی له ئه‌رته‌ش و سپای تووركیه بكه‌ن! ئه‌رته‌ش و سپایه‌ك كه تاكوو هه‌نووكه ده‌یان هه‌زار هاوڵاتیی كوردیان كوشتووه و به‌رده‌وام دژی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی سیاسیی كورد له توركیه بوونه. له پێش نه‌وه‌ده‌كانه‌وه تاكوو ده‌گاته كۆتایی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی ڕابردوو ئه‌رته‌ش و سپای تورك سه‌دان هه‌زار هاوڵاتیی كوردیان قڕ كردووه و له ڕاستیدا سپا داڕێژه‌ری پڕۆسه‌ی ئاسیمیله‌كردنی نه‌ته‌وه‌ی كورد له باكووری كوردستان بووه و ڕاگواستنی كوردیش هه‌ر له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌رته‌ش و سپا له توركیه ڕووی داوه.
به‌ڵام ئه‌وه‌م پێ سه‌یره كه هاوڵاتییانی باشوووری كوردستان ته‌نیا له‌به‌ر ئه‌وه دژایه‌تیی پارتی دادوگه‌شه‌پێدان ده‌كه‌ن چونكه ڕێكه‌وتنی ستراتیژیی له‌گه‌ڵ حوكوومه‌تی هه‌رێم و به‌تاییبه‌ت پێوه‌ندیی له‌گه‌ڵ پارتی دیموكراتی كوردستان هه‌یه. به‌ڵێ، ڕاسته پارتیی و هه‌موو حیزبه‌كانی باشووری كوردستان ڕه‌خنه‌یان له‌سه‌ره و ته‌نانه‌ت كۆمه‌ڵگه‌ی باشووری كوردستانیش له زۆر بوواری سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه ڕه‌خنه‌ی له‌سه‌ره، چونكه ناتوانێ وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ئاسایی كێشه‌كانی یه‌كلایی بكاته‌وه، به‌ڵام ئایا پشتیوانیكردن له كوده‌تا له دژی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی توركییه كه له مێژووی خۆیدا تاكه ده‌سه‌ڵاتێكی سیاسیی بووه كه هێنده له‌هه‌مبه‌ر داخوازییه‌كانی كورد نه‌رم بووه، درووسته؟
دیاره ئه‌م كوده‌تا پرسیاری زۆری له‌سه‌ره، چونكه كوده‌تا به‌و شێوه ناكرێت، ئه‌م كوده‌تا گومانی ئه‌وه‌شی له‌سه‌ره كه له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵات و پارتی دادوگه‌شه‌پێدان به مه‌به‌ستی سیاسیی و لاوازكردنی سپا و ئه‌رته‌ش و هه‌روه‌ها به‌ده‌ستهێنانی هه‌ست و سۆزی گه‌ل بۆ هێنانه‌ئارای گۆڕانكاریی به‌رفه‌راوان له یاسای بنه‌ڕه‌تیی توركیه ڕێكخرابێت، چونكه له ماوه‌ی ڕابردوودا كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاریی هاتنه‌كایه‌وه كه پێوه‌ندیی به كه‌مڕه‌نگكردنه‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆیی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌رته‌شه‌وه هه‌بوو، ئه‌م گۆڕانكارییانه به مه‌به‌ستی پێكه‌وه گرێدانی ده‌سه‌ڵاتی سه‌ربازیی و ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی حوكوومه‌تی تورك جێگیركران.
به‌ڵام ئه‌گه‌ر هه‌وڵی كوده‌تا له‌لایه‌ن ئه‌رته‌شه‌وه ڕاستبێت، سه‌ركه‌وتنی كوده‌تاچییه‌كان به‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی توركیه كێشه‌ی كوردی پتر ئاڵۆز ده‌كرد و ته‌نانه‌ت چاره‌سه‌ریی كێشه‌ی كوردی به‌ره‌و دواوه ده‌گه‌ڕانده‌وه. ئه‌رته‌ش و سپای توركیه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان كه پشتیوانیی له ڕژیمی سوریه بكرێت و پێوه‌ندیی سیاسیی و سه‌ربازیی له‌گه‌ڵ به‌شار ئه‌سه‌ددا سه‌رله‌نوێ دابڕێژرێته‌وه و پێوه‌ندییه‌كانی نێوانیان ئاسایی بكرێته‌وه، به‌و شێوه ده‌كرێ سه‌ركه‌وتنه‌كانی كورد له ڕۆژئاوا سنووردار بكرێت. واته سه‌ركه‌وتنه‌كانی كورد له ڕۆژئاوا به یه‌كێ له هۆكاره‌كانی هاتنه‌كایه‌ی كورده‌تا له توركیه پێناسه ده‌كرێت. چونكه فاشیسته توركه‌كان كه خۆیان به پارێزه‌ری سیكولاریزم له توركیه پێناسه ده‌كه‌ن له‌نێو سپادا ده‌سه‌ڵاتبه‌ده‌سته‌وه‌ن و سیكولاریزمی سیاسیی توركییه‌ش له‌سه‌ر بنه‌مای سه‌ركوتكردنی كورد داڕێژراوه، هه‌روه‌ها سپای توركیه دژی ڕێكه‌وتنی ستراتیژییه له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان هه‌رچه‌ند ئه‌و ڕێكه‌وتنه‌ش پتر له قازانجی توركییه تاكوو هه‌رێمی كوردستان.
ته‌نانه‌ت خه‌لیل تورگوت ئۆزال كه له ساڵی ١٩٨٩ تاكوو ساڵی ١٩٩٣ی زایینی سه‌رۆكوه‌زیری توركیه بوو، ویستی كێشه‌ی سیاسیی كورد چاره‌سه‌ر بكات و ته‌نانه‌ت پلانی ئه‌وه‌شی هه‌بوو كه ناوی توركیه بگۆڕێت بۆ كۆماری ئه‌نادۆڵ، به‌ڵام له‌لایه‌ن سپای توركیه‌وه كوژرا. ئیستا زۆرم پێ سه‌یره كه به‌شێكی زۆر له ڕووناكبیرانی كورد پێیان وایه كه به ڕۆیشتنی ئه‌ردۆغان كێشه‌ی سیاسیی كورد چاره‌سه‌ر ده‌كرێت. من هه‌میشه پێموابووه كه پێشكه‌وتنه‌كان و دادپه‌روه‌ریی كۆمه‌ڵایه‌تیی له هه‌ناوی شۆڕش و گۆڕانكارییه‌كانه‌وه دێنه‌كایه، به‌ڵام قه‌د پێم وا نه‌بووه كه كوده‌تا له‌لایه‌ن ئه‌رته‌ش و سپا هێنانه‌كایه‌یی دادپه‌روه‌ریی و به‌رفه‌راوانكردنی ئازادیی بووبێت.
چونكه سپا و ئه‌رته‌ش هه‌میشه له ڕوانگه‌ی سه‌ربازییه‌وه سه‌یری كێشه‌كان ده‌كه‌ن و هه‌رده‌م هه‌ستی تووندووتیژییان به‌سه‌ر هه‌ستی دیالۆگ و وتووێژ زاڵ بووه. به‌ڵام كێشه‌كه له‌وه‌دایه كه نه‌ته‌وه‌ی كورد و به‌تاییبه‌ت تاكه به‌ناو ڕووناكبیره‌كان و سیاسییه‌كانی كوردستان له ڕووی هه‌سته‌وه بڕیاریان داوه، بۆیه هه‌رده‌م كورد له ئاڵوگۆڕه‌كاندا به‌جێ ماوه و ده‌سكه‌وتنی به‌ده‌ست نه‌هێناوه و دواتریش بووته سووته‌مه‌نیی ڕێكه‌وتنه سه‌ربازییه‌كانی نێوان وڵاتان.
هاوڕێیه‌كی فارسم هه‌یه وتی پێم كه له كێشه و نه‌هامه‌تییه‌كانی كورد تێده‌گه‌م، به‌ڵام له جێژنێكی ئێرانیدا ته‌نیا به یه‌ك گۆرانی كوردیی پتر له سه‌د هاوڵاتیی كوردی له‌ژێر ئاڵای و سروودی پاشایه‌تیدا هێناوه‌ته هه‌ڵپه‌ڕین، به‌ڵێ ڕاسته كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كه كه زوو ڕووداوه‌كانی ژیانی سیاسیی و مێژوویی له‌بیر ده‌كات و له پاشخانی مێژوویی هزریدا تۆماری ناكات. فارسه‌كان هه‌میشه ده‌ڵێن كه كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كی [ساوێلكه‌ن]، واته زوو ڕووداوه‌كانی مێژوویی خۆیان له‌بیر ده‌كه‌ن و له‌گه‌ڵ ڕووداوه‌كانی سه‌رده‌م خۆڕێك ده‌خه‌ن. واته كورد قه‌د به چه‌شن و شێوه‌یه‌كی درووست به‌رهه‌ڵه‌ستیی ڕووداوه‌كانی نه‌كردووه، هه‌میشه هه‌وڵی داوه له‌گه‌ڵ ڕووداوه نوێكان ڕێكه‌وێت، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕووداوانه‌ش داگیركارییبووبن و به‌زیانی بووبێت و نه‌ته‌وه‌كه‌ی تووشی تێڕمان و ڕۆخاندن كردبێته‌وه.
هه‌میشه پێم وابووه كه كورد نابێ قه‌د دژایه‌تیی تاكی ده‌سه‌ڵاتبه‌ده‌ست بكات، پێویسته كورد هه‌میشه دژایه‌تیی سیسته‌می سیاسیی و یاسای بنه‌ڕه‌تیی وڵاتانی داگیركه‌ر بكات، ئه‌مه چاره‌سه‌ریی كێشه‌ی كورد ئاسانتر ده‌كات. چه‌ندین ساڵه كورد له باكوور دژایه‌تیی ئه‌ردۆغان ده‌كات، دوێنێ نزیك بوو كه ئه‌ردۆغان ده‌سه‌ڵات له‌ده‌ست بدات و ته‌نانه‌ت له ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتنی كوده‌تاكه‌دا گیانیشی ده‌كه‌وته مه‌ترسییه‌وه، ئایا به هاتنی سپا بۆ سه‌ر ده‌سه‌ڵات كێشه‌ی كورد چاره‌سه‌ر ده‌بوو، یانخود كاره‌ساته‌كانی نه‌وه‌ده‌كان و پێش نه‌وه‌ده‌كانیش به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی كورددا دووپات و چه‌ند پات ده‌بوونه‌وه!