وتووێژی له گه‌ڵ به‌رێز کاک مه‌لا ڕه‌حمان کاژه‌یی، هاورێی شه‌هید مه‌لا ئاواره
ئاماده‌کردنی شلێر حه‌سه‌ن‌پوور
وتووێژی له گه‌ڵ به‌رێز مه‌لا ڕه‌حمان کاژه‌یی، یه‌کێک له تێکۆشه‌رانی دێرینی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران و هه‌روه‌ها هاوڕیی نێزیک و سه‌رده‌می پێشمه‌رگایه‌تی له گه‌ڵ شه‌هید مه‌لا ئاواره
به‌رێز کاک مه‌لا ڕه‌حمان، سه‌ره‌تا زۆر سوپاس بۆ ئه‌وه که کاتی خۆتت پێدایین که یادێک له یه‌کێک له تێکۆشه‌ره دێرین و ناوداره‌کانی بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازانه‌ی گه‌له‌که‌مان له ساڵانی 1346 و 1347ی هه‌تاوی واته شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د شڵماشی ناسراو به شه‌هید مه‌لا ئاواره بکه‌ینه‌وه.
و: به راستی سوپاسی جه‌نابت و ماڵپه‌ری گیاره‌نگ ده‌که‌م بۆ وه‌ئه‌ستۆ گرتنی ئه‌و ئه‌رکه پیرۆز و گرینگه و بۆ ئه‌و یاده مه‌زنه، و هه‌روه‌ها بۆ ئه‌و زه‌حمه‌ته که جه‌نابت پاش ده‌ورانێکی دوورودرێژ به سه‌ر شه‌هید کرانی ئه‌و نه‌مره دا خستووته ئه‌ستۆی خۆت، ئه‌گه‌ر ئیزن بده‌ی به کورته‌یه‌ک له سه‌ر خه‌بات و تێکۆشان دوای تێکچوونی کۆماری کوردستان ده‌ست به باسه‌که‌م بکه‌م.
به‌ڵێ: دوای تێکچوونی کۆماری کوردستان و په‌رش‌وبڵاو بوونی ئه‌ندامان و لایه‌نگرانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر جم‌وجۆڵی ته‌شکیلاتی ئه‌و حیزبه له تێکۆشان وه‌ستا، به‌شێکی زۆر له کادر و ئه‌ندامانی حیزب په‌ره‌وازه‌ی کوردستانی عێراق بوون، به‌شێک له لایه‌ن ڕێژیمی شاوه گیران و هێندێکیشیان ژیانی نیوه نه‌هێنی‌یان بۆ خۆیان هه‌ڵبژارد که ئه‌وانیش یه‌ک یه‌ک و ده‌سته ده‌سته ده‌که‌وتنه به‌ر هێرشی ڕێژیم و ڕه‌وانه گرتووخانه‌کان ده‌کران.
پاش ماوه‌یه‌کی زۆر له تاسان و سه‌ر لێشێواوی ڕیزه‌کانی حیزب، به هیممه‌تی کۆمه‌ڵێک له دڵسۆزانی ئه‌و حیزبه، که هه‌موو کات‌وساتێك له ده‌رفه‌تی له‌بار ده‌گه‌ران بۆ ڕێکخستنه‌وه‌ی نێو ماڵی حیزب و به تایبه‌ت ئه‌و کات که له کوردستانی عێراق تا ڕاده‌یه‌ک بواری ئه‌وه ڕه‌خسا بوو و ده‌کرا ئازادانه هه‌وڵه‌کان بکرێنه یه‌ک و له سه‌ر بنه‌مایه‌کی پێشکه‌وتوو و هاوچه‌رخ ڕیزه‌کانی ته‌شکیلاتی حیزب جۆش بدرێنه‌وه و تێکۆشان له نێوخۆی وڵات ده‌ست پێ بکرێته‌وه، ئه‌و دڵسۆزانه هه‌وڵی خۆیان بۆ بوژانه‌وه‌ی حیزب ده‌ست پێکرده‌وه.
ئاکامی ئه‌و هه‌وڵ و تێکۆشانه بوو به هۆی ئه‌وه که کۆنگه‌ره‌ی دووهه‌می حیزب به مه‌به‌ستی دارشتنه‌وه‌ی قه‌واره‌ی حیزب و دانانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌یه‌کی نوێ پێک بێ. ئاکام و به‌روبوومی کۆنگه‌ره‌ی دووهه‌م چ بوو، باسێکی دوور و درێژه که لێره‌دا بواری ئه‌وه نیه بچینه ناو ئه‌و باسه‌وه، له رابردووش دا زۆری باس لێوه کراوه. ئه‌وه‌ی مه‌به‌سته لێره‌دا بۆ باس کردن ئه‌وه‌یه که هێندێ له کادره‌کانی ئه‌و کاتی حیزب به‌ناهه‌ق ڕێگه‌یان پێ نه‌درا له کۆنگه‌ره دا به‌شداری بکه‌ن و به هه‌ڕه‌شه و زۆری چه‌ک ڕاونران و له ئاواره‌یی دا جارێکی دیکه ئاواره بوونه‌وه و ڕوویان کرده چیا و به‌نده‌نه‌کانی کوردستان، که ئه‌و حه‌ره‌که‌ته بوو به هۆی پێک هاتنی ” جووڵانه‌وه‌ی 46 و 47ی هه‌تاوی کوردستانی ئێران “. یه‌کێک له‌و کادره به‌وه‌ج و دڵسۆزانه‌ی جووڵانه‌وه‌ی ساڵه‌کانی 46 و 47ی هه‌تاویی، مامۆستا مه‌لا ئه‌حمه‌د شڵماشی ناسراو به ( مه‌لا ئاواره) بوو.
پ: به‌ڕێز کاک مه‌لا ڕه‌حمان شه‌هید مه‌لا “ئاواره”ت چۆن ناسی؟
و: ته‌مه‌نم له نێوان 16 تا 17 ساڵی دا بوو و له گوندی نه‌ڵاس ده‌مخوێند، که‌سێک که ئێستا له ناوخۆی وڵاته و نامهه‌وێ ناوی به‌رم، هه‌ڵسوورانی له ناوچه‌ی سه‌رده‌شت دا زۆر بوو، زیاتر ده‌وری ئه‌و که‌سانه‌ی ده‌دا که تا ڕاده‌یه‌ک لێیان دڵنیا بوو، که باس و لێدوانه‌کان به نه‌هێنی ڕاده‌گرن، هاته لام.
ڕۆژێکیان داوای لێکردم که بچین بۆ قه‌ده‌م لێدان، ڕوومان کرده دۆڵه‌که‌ی پشت ماڵان، له ڕێگا دا باسه‌که‌ی کرده‌وه: تۆ ئاواره ده‌ناسی؟ وتم نه‌مدیوه، به‌ڵام ناوم بیستووه. وتی با لێشت نه‌شارمه‌وه من ڕاسپارده‌ی ئه‌وم و ده‌مهه‌وێ شانه به‌ندی بکه‌ین و کار بۆ حیزب بکه‌ین … دیاره زۆر سه‌رم لێ ده‌ر نه‌ده‌چوو و ئه‌ویش به‌و شێوه زانیاری‌یه‌کی ئه‌وتووی نه‌بوو که باش بتوانێ مه‌به‌سته‌که‌ی ده‌ر ببرێ و حاڵیم بکا که ده‌بێ چ بکه‌ین. دوای هێندێ پرسیار و وه‌ڵام، وتی ئاواره له‌م ناوه‌یه و له گه‌ڵ چه‌ند که‌سێکی دیکه وا ده‌که‌م چاوتان پێ بکه‌وێ، وابوو بۆ یه‌که‌م جار له مووچه‌ی چه‌کۆ، نێزیک گوندی بێشاسب چاوم به ئاواره که‌وت.
له‌و کۆبوونه‌وه‌یه دا، ئه‌وه‌نده‌ی له بیرم بێ ده یا دوازده که‌س ده‌بووین، ئاواره قسه‌ی بۆ کردین و ئێمه‌ش ته‌نیا گوێمان بۆ گرت و که‌سمان نه‌زه‌ره‌ێکی ئه‌وتۆی نه‌بوو، بێجگه له‌وه‌ی هه‌موومان به‌ڵێنی‌مان پێ دا که به دڵه‌وه کار ده‌که‌ین و چیمان پێ بسپێرێ ئه‌نجامی ده‌ده‌ین، ئه‌وه یه‌که‌م چاو پێکه‌وتنی من ئاواره‌ی هه‌رگیز نه‌مر بوو.
پ: هه‌لس‌وکه‌وتی شه‌هید مه‌لا ئاوره و کاریگه‌ری مه‌لا ئاواره له نێو کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک دا له ڕوانگه‌ی جه‌نابته‌وه چۆن بوو؟
و: پێشتر ناوی ئاواره‌م بیستبوو، هه‌ر که‌س که ناوی که‌سێک ده‌بیسێ، به‌ڵام هێشتا نه‌یدیتووه، له زێهنی خۆی دا جۆره بۆچوونێکی له سه‌ر هه‌یه، به‌ڵام کاتێک ئاواره‌م بینی، به ته‌واوی جیاواز بوو له‌وه که من بیرم لێده‌کرده‌وه، پیاوێکی ڕووخۆش، رووح سووک، خۆ به که‌م گر و تا بڵێی له به‌ر دڵان بوو، کاتێک قسه‌ی ده‌کرد و باس و ده‌رد و مه‌ینه‌ته‌کانی گه‌له‌که‌مانی ده‌کرد، که‌س نه‌یده‌توانی بۆ چرکه‌یه‌کیش هه‌ودای خه‌یاڵی ئه‌م‌لاوئه‌ولا بکا و خافڵ بێ له بیستنی وته به‌نرخه‌کانی، که‌س نه‌بوو بچێته لای و شه‌یدای باس و لێدوانه‌کانی نه‌بووایه و به دڵه‌وه ئه‌رک و مه‌ئمورییه‌ته‌کانی که له لایه‌ن مه‌لا ئاواره و باسی لێده‌کران قه‌بووڵ نه‌کرد بایه.
ئاواره کۆمه‌ڵی کورده‌واری زۆر به باشی ده‌ناسی، له گه‌ڵ هه‌ر که‌س به زمانی خۆی ده‌دوا، ئینسانه‌کانی ده‌رک ده‌کردن و ڕێزی له کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به هه‌موو چین و توێژه‌کانی‌یه‌وه ده‌گرت. هه‌ر بۆیه چوو بوو ناو قوڵایی دڵی کۆمه‌ڵانی گه‌له‌که‌مان و به گشتی خۆشیان ده‌ویست و وه‌ک چاوی خۆیان ده‌یان پاراست.
ئاواره توانی له ماوه‌یه‌کی زۆر کورت دا، سرنجی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به‌ره‌و کاری ته‌شکیلاتی ڕابکێشێ و شانه و کۆمیته‌کانی حیزبی دێمۆکرات له ناوچه‌ی ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆی دا پێک بێنێ، که تا ئێستاش شوێنه‌واری چالاکی‌یه‌کانی ئاواره له‌و ناوچانه‌ی کاری تێدا کرد بوون، به‌دی ده‌کرێ.
ئه‌و کات په‌یوه‌ندی بێ‌سیمی نه‌بوو، کاره‌کان و ڕاگه‌یاندراوه‌کان، له ڕێگای ئه‌ندامانی چالاک و دڵسۆزه‌وه به‌ڕێوه ده‌چوون، به‌و حاڵه‌ش ئاگاداری‌یه‌کان ئه‌وه‌نده زوو ده‌گه‌یشتن، هه‌ر وه‌ک له ته‌کنێکی نوێی ئه‌و کات که‌ڵک وه‌ر گیرا بێ، وابوو. له راستی دا ئاڵقه‌ی په‌یوه‌ندی‌یه‌کان به گشتی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک بوون، که ئه‌وه‌ش به ماندوو بوونی مه‌لا ئاواره پێک هات بوو، به ده‌یان جار له شه‌ر و تێکهه‌ڵچوون له گه‌ڵ جاش و ژاندارمه‌کان، که هه‌میشه له هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی پێ و شوێنی مه‌لا ئاواره و پێشمه‌رگه‌کان دا بوون، له لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه ئاگادار ده‌کران و ده‌یان پارستن.
ئاواره بێجگه له کاری ته‌شکیلاتی و سازماندانی دڵسۆزانی گه‌له‌که‌مان، ئه‌رکی کاری کۆمه‌ڵایه‌تی و یه‌ک لایی کردنه‌وه‌ی گیروگرفته‌کانی خه‌ڵکی ناوچه‌شی له ئه‌ستۆ بوو، که‌م کێشه‌و ناکۆکی هه‌بوون که به قسه لێکردنێکی ئاواره چاره‌سه‌ر نه‌کرابان. خه‌ڵک باوه‌ری پته‌و به‌تینیان به ئاواره هه‌بوو و ده‌یانزانی به دڵه‌وه له خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندی‌یه‌کانی دواڕۆژی گه‌له‌که‌ی دایه.
پ: به‌رێز کاک مه‌لا ڕه‌حمان له ماوه‌ی پێکه‌وه بوونتان له گه‌ڵ مه‌لا ئاواره دا بێ شک بیره‌وه‌ریتان پێکه‌وه هه‌بوون، ده‌کرێ یه‌کێک له بیره‌وری‌یه‌کانتان له گه‌ڵ ئه‌و نه‌مره دا بۆ خوێنه‌ران باس بکه‌ی؟
و: ئاواره زۆر زوو له ناوچه دا گوڵی کرد و ناوبانگی ده‌رکرد و بوو به خۆشه‌ویستی گشت لایه‌ک، به‌ڵام به داخه‌وه زۆر له گه‌ڵمان دا نه‌ژیا و که‌وته داوی دوژمنه‌وه و گیرا، له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بیره‌وه‌ری زۆرم له گه‌ڵ ئه‌و نه‌مره هه‌یه که ناکرێ لێره‌دا باس له سه‌ر هه‌موویان بکرێ. نموونه‌یه‌ک له‌و بیره‌وه‌ری‌یانه باس ده‌که‌م که تا ئێستاش بۆم ناچێته‌وه سه‌ریه‌ک که بۆچی وامان کرد؟!
وه‌ک پێشتر باسم کرد ئاواره خه‌مخۆری گه‌ل و وه‌ڵاته‌که‌ی بوو و ده‌یهه‌ویست کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به‌وه ڕابێنێ که به کرده‌وه سامانی وه‌ڵاته‌کی خۆیان بپارێزن و روونکردنه‌وه‌ی خه‌ڵکی له هه‌موو بواره‌کان دا زۆر لا مه‌به‌ست بوو. یه‌کێک له‌و شتانه‌ی که زۆر جار باسی ده‌کرد، پارێزگاری کردن له جه‌نگه‌ڵ و لێره‌واره‌کانی ناوچه بوو و پێی وابوو که دارستانه‌کان یه‌کێک له سامانه سرووشتی‌یه‌کانی گرینگی وه‌ڵاته‌که‌مانه و ده‌بێ به هه‌موو لایه‌ک بیپارێزن، له ڕێگای شانه و کۆمیته‌کانی حیزبی‌یه‌وه وه‌ک ئه‌رکێکی گرینگ له نێو خه‌ڵکدا ته‌بلیغ ده‌کرا.
ڕۆژێک له نێزیک گوندی باساوێ بووین، نازانم کێ هه‌واڵی بۆ ئاواره هێنا بوو که کۆمه‌ڵێک وه‌ڵاخ‌دار له سه‌رده‌شت را هاتوون و له نێزیک باساوێ داری ته‌ڕ ده‌بڕن. به په‌له بانگی کردین، هه‌ر چه‌ند ئێمه زۆر نه‌بووین، به‌ڵام شه‌ش نه‌فه‌ری لێ ده‌ست نیشان کردین که بچین پێشیان پێ بگرین و نه‌هێڵین داری ته‌ڕ ببڕن.
وه‌دوایان که‌وتین، به‌ڵام ئه‌وان پێشتر باریان لێ نابوو و ڕۆیشت بوون، ئیتر ئێمه نه‌گه‌راینه‌وه لای ئاواره و که‌وتینه دوایان، کاتێک گه‌یشتینه پشتی گوندی شێوه‌برایمه، دیتمان ئه‌وان نێزیکی جاده ببوون، دیسان نه‌گه‌راینه‌وه و بووینه سێ ده‌سته‌ی دوو نه‌فه‌ری، ئه‌وه‌ی باشم له بیر بێ من و میرزا عه‌وڵای بێژوێ که ئه‌و کات زۆر چالاک و دڵسۆز بوو، فریا که‌وتین له نێزیک خانووی حاجی ڕه‌سووڵی که ئه‌و وه‌خت خانوویه‌ک بوو به تاقه‌وه و هێندێ له شار دوور بوو، سێ که‌س له وه‌ڵاخ‌داره‌کان به باره‌وه بگێرینه‌وه به‌ره‌و گوندی شێوه‌برایمه. دیاره له راستی دا ئاواره به ئێمه نه‌گووت وه‌دویان که‌ون و له نێو شاریش بێ بیان گێرنه‌وه، پێی وابوو له‌و نێزیکانه‌ن و مه‌به‌ستی ئه‌وه بوو که نه‌فه‌ره‌کان ببینێ و له‌و باره‌وه قسه‌یان بۆ بکات.
ئێمه که زۆرمان پێ چوو، ئاواره و چه‌ند که‌سێکی دیکه که له لای مابوون، به نیگه‌رانی‌یه‌وه به هانای ئێمه هاتبوون و له پشتی ئاوایی شێوه‌برایمه یه‌کمان گرته‌وه. ئاواره له‌و کاره‌ی ئێمه زۆر تووڕه بوو، وه‌ڵاخ‌داره‌کانی له بیرچوونه‌وه، یه‌کێک له پێشمه‌رگه‌کانی له نێو ده‌وه‌نه‌کان را نارده خوارێ پێی گووتین زوو بۆ خۆیان وه‌رن و وه‌ڵاخ‌داره‌کان ئیزن بده‌ن با بڕۆن!
کاتێک چووینه لای ئاواره، دیتمان ناوچاوانی تێک ناوه و زۆر تووڕه‌یه، یه‌که‌م قسه‌ی ئه‌وه بوو: ” هه‌واڵی نێو شاری چییه؟!” ماوه‌یه‌ک که‌س قسه‌ی نه‌کرد. من به‌ش به حاڵی خۆم بیرم له‌وه ده‌کرده‌وه که ئێمه ئه‌و کاره‌مان بۆ کرد؟ ئه‌گه‌ر له سه‌ر جاده تووشی شه‌ڕ بباین، بێجگه له خۆکوژی چی‌ترمان له ده‌ست ده‌هات؟ بێجگه له‌وانه هه‌میشه ئاواره ئامۆژگاری‌یه‌کانی ئه‌وه بوو که کاری ئێمه کاری ته‌شکیلاتی و ڕوونکردنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکه له زوڵم و زۆری ڕێژیم و ده‌ره‌به‌گه‌کان….
زۆری پێ نه‌چوو، فرۆکه‌یه‌ک له جۆری پلاتۆز که زیاتر ده‌وری که‌شف و زانیاری کۆ کردنه‌وه‌ی هه‌یه، په‌یدا بوو و ده‌ستی کرد به گه‌ڕان له ناوچه‌که دا، ئێمه بڵاو بووین و له نێو ده‌وه‌نه‌کان دا خۆمان شارده‌وه. شه‌هید ئاواره دیار بوو هێندێ له تووڕه‌یی‌یه‌که‌ی ته‌واو ببوو، له به‌ر خۆیه‌وه ده‌یگووت: ” ئێستا دایکم ڕه‌نگه زۆری شایی پێم بێ، کوڕه‌که‌ی پێ ئه‌میر ئه‌رسلانی ڕوومه، نازانێ ئه‌وه له نێو ئه‌و ده‌وه‌نه دا جۆرێک خۆم مه‌ڵاس داوه، ئه‌گه‌ر په‌له‌دار که‌له‌که‌شم کون بکه‌ن، ناوێرم خۆم بجووڵێنم”، ئه‌وه یه‌کێک له‌و ده‌یان بیره‌وه‌ری‌یه که له گه‌ڵ ئه‌و شه‌هیده هه‌رگیز نه‌مره‌ی گه‌له‌که‌مان هه‌م بوو.
پ: له سه‌ر گیرانی شه‌هید مه‌لا ئاواره زۆر بۆچوون و نه‌زه‌ری جۆراوجۆر هه‌بوون و باسیان لێوه کراوه، ئایا له کاتی گیرانی شه‌هید ئاواره دا جه‌نابت له ناوچه دا بووی و تا چه‌ند له گیرانه‌که‌ی ئاگاداری و گیرانه‌که‌ی له گوندی دیواڵان به چ شێوه‌یه‌ک بوو؟
و: ئاشکرایه داگیرکه‌رانی کوردستان بۆ سه‌رکوت کردنی جووڵانه‌وه‌کانی ڕزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان، هه‌میشه هه‌وڵیان داوه، سه‌رانی جووڵانه‌وه به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت له ناو به‌رن. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش زۆرجار که‌ڵکیان له خۆفرۆشان و ناحه‌زانی جووڵانه‌وه‌کان وه‌ر گرتووه، دزه‌یان کردۆته ناو ڕیزه‌کانی خه‌باتگێران بۆ له داو خستنی سه‌ران و به‌رپرسانی ڕاپه‌رین و جووڵانه‌وه‌کان.
یه‌کێک له سه‌رکرده‌کانی ڕاپه‌رینی 46 و 47ی هه‌تاویی، کوردستانی ئێران که ئامانجی سه‌ره‌کی بوو بۆ ڕێژیمی شا و هه‌ر ده‌م هه‌وڵیان ده‌دا به شێوه‌یه‌ک له داوی بخه‌ن، شه‌هید مه‌لا ئاواره بوو، که به داخه‌وه زۆر ساده و ساکار به ده‌ستیانه‌وه هات و ده‌ست به‌گیریان کرد. له سه‌ر گیرانی ئاواره تا ئێستاش حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، نه له کاتی خۆی دا که له ناوچه دا ده‌سه‌ڵاتدار بوو و نه ئێستاش که ئێستایه، ئه‌و زه‌حمه‌ته‌ی به خۆی نه‌دا له‌و باره‌وه لێکۆڵینه‌وه بکا و ڕوونی بکاته‌وه که تاوانباری ئه‌سڵی کێ‌یه؟ هه‌ر چه‌نده زۆریش ئاسان بوو دیتنه‌وه‌ی تاوانباران، چونکه یه‌کێک که ئه‌و کات چه‌کداری ڕێژیم بوو و دوایه‌ش گه‌ڕایه‌وه ناو حیزب، به‌شداری ڕووداوه‌که بوو، ده‌کرا به وردی لێکۆڵینه‌وه‌ی له گه‌ڵ دا کرا با، که بێ شک به‌ڵگه‌ی ڕاستی‌یه‌کان به ده‌ست ده‌هات، به‌ڵام بۆ نه‌کرا و پاش گوێ خرا، جێگای باسه؟!
شه‌وێک له شه‌وانی بانه‌مه‌ڕی 1347ی هه‌تاویی، ئێمه له دۆڵی به‌رده‌سووری خوار گوندی ئاغه‌ڵان بووین، قه‌ول وابوو به‌ره‌و گونده‌کانی ده‌م چۆم بچین. زۆر باشم له بیر نه‌ماوه ژماره‌مان چه‌ند که‌س بوو، به‌ڵام بێ شک له 25که‌س زیاتر نه‌بووین، سێ، چوار که‌سیش له کادر و پێشمه‌رگه‌کانی ناوچه‌ی پیرانشار وه‌ک شه‌هید ساڵح لاجانی، مه‌لا سمایل زه‌رگه‌ته‌نی و دوو نه‌فه‌ری دیکه هاتبوونه لای مه‌لا ئاواره، بۆ باس و ڕاوێژ کردن له سه‌ر پته‌و کردنی په‌یوه‌ندی‌یه‌کانی ناوچه‌کانی سه‌رده‌شت و پیرانشار و چه‌ند ڕۆژێک بوو ئه‌وانیش له گه‌ڵمان بوون.
ئاواره بانگی من و شه‌هید له‌تیف نه‌قشبه‌ندی کرد و پیی گووتین که به نیازه بچێته گوندی دیواڵان، بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کارێکی تایبه‌تی، گووتی ئێوه پێویست ناکا بێن و بچنه گوندی سه‌رشیو و ئێمه‌ش دوای ته‌واو بوونی کاره‌که‌مان ده‌گه‌ڕێنه‌وه لای ئێوه، ناوی شه‌ومان دانا و لێک جیا بووینه‌وه.
جێگای ئاماژه پێ کردنه که ئێواره‌ی ئه‌و ڕۆژه ” ڕه‌حمان شه‌خسی” که ئه‌ویش خه‌ڵکی گوندی دیواڵانه و زۆر جێگای متمانه‌ی ئاواره بوو، هاته لامان و له گه‌ڵ ئاواره کۆبوونه‌وه‌یه‌کی تایبه‌تیان کرد و بریاریان دا بوو که بێجگه له مه‌لا که‌چه و ڕه‌حمان که هه‌ر دووکیان خه‌ڵکی گوندی دیواڵان بوون و له‌هه‌مان کاتیش دا له پێشمه‌رگه هه‌ڵسووره‌کان بوون، که‌سی‌تر له گه‌ڵ خۆیان نه‌به‌ن.
دیاره له‌و شێوه سه‌فه‌ری ئاواره و له‌وه که نه‌یهێشت ئه‌و کۆمه‌ڵه پێشمه‌رگه‌یه له گه‌ڵی بچین، هێندێ نیگه‌ران بووین، به‌ڵام له به‌ر ئه‌وه که له “ره‌حمان شه‌خسی” دڵنیا بووین و زۆرجاری دیکه‌ش له‌و جۆره سه‌فه‌رانه‌ی له گه‌ڵ کرد بوو، به نابه‌دڵی و دڵه‌ڕاوه‌کێوه، ناوی شه‌وی داینێ و ئه‌وان به‌ره‌و گوندی دیواڵان و ئێمه‌ش به‌ره‌و گوندی سه‌رشیو، وه‌رێ که‌وتین.
کاتێک گه‌یشتینه گوندی سه‌رشیو، به چه‌ند گروپ دابه‌ش بووین. دوای نان خواردن و حه‌سانه‌وه و قسه و باس له گه‌ڵ خه‌ڵکی گونده‌که، ده‌وری کاتژمێر 10ی شه‌و بوو، که یه‌کێک له پێشمه‌رگه‌کان، که نۆره کێشکی بوو، خۆی به ژوورێ دا کرد و گووتی: له لای دیواڵان ده‌نگی ته‌قی دوو ته‌فه‌نگان هات، ئێمه‌ش به په‌له خۆمان پێچاوه و به‌ره‌و دیواڵان وه‌رێ که‌وتین.
نێزیک کاتژمێر 11ی شه‌و بوو که به ته‌واوی له چه‌ند لاوه، گه‌مارۆی گونده‌که‌مان دا، زۆرمان هه‌ول دا که که‌سێک وه‌ده‌ست بێنین و له وه‌زعه‌که ئاگادارمان بکا، به‌ڵام له ته‌واوی ئه‌و گونده بێجگه له ده‌نگی سه‌گان چی‌ترت نه‌ده‌بیست. پاش ماوه‌یه‌ک بێ ده‌نگی، شه‌هید قه‌ره‌نی ناسراو به (عه‌لی‌یه ڕه‌ش) که له گه‌ڵ سێ پێشمه‌رگه‌ی دیکه له لای خواره‌وه‌ی ماڵه‌کان، حه‌وزێکی لێ بوو و له‌وێ سه‌نگه‌ری گرت بوو و تیربارێکی زۆر باشی پێ بوو، له کۆڵانێکی نێزیک حه‌وزه‌که چه‌کداری دیتبوون، ده‌نگی دان و هه‌ر دوای چه‌ند چرکه‌یه‌ک ته‌قه‌ی لێ کردن، به‌ڵام چ ته‌قه‌یه‌ک، بێ ده‌نگی شه‌وی شکاند هیچ، په‌له سوانه‌ی خانووه‌که‌ش ئاوری گرت و ئیتر هه‌ر ئه‌وه بوو که له هه‌موو لایه‌که‌وه ته‌قه ده‌ستی پێ کرد، وێرای ته‌قه کردن، بانگ کردنی ئاواره و هاوڕێکانیشی به‌رده‌وام بوو، هیچ که‌س له خه‌ڵکی گونده‌که ده‌نگی لێوه نه‌ده‌هات و نه‌مان ده‌زانی ئاواره له چ ماڵێکه. ئه‌و وه‌زعه نێوه نێوه به‌رده‌وام بوو، تا ڕۆژ رووناک بوو. پاشان هێندێک له ماڵه‌کان دوور که‌وتینه‌وه و له چه‌ند به‌رزایی ده‌وری گونده‌که سه‌نگه‌رمان گرت و چاوه‌ڕوانی ئه‌وه بووین که چه‌ند و چۆنی وه‌زعه‌که‌مان لێ ڕوون بێته‌وه و هه‌واڵێکی درووستمان ده‌ستکه‌وێ، بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین له ڕووی نه‌ختێ زانیاری‌یه‌وه، هێرش به‌رینه ناو گونده‌که.
پێشمه‌رگه‌کان وڕه‌یان زۆر به‌رز بوو. شه‌هید ساڵح لاجانی که ته‌نیا که‌سێکی به ته‌جرووبه و پێ‌کراو بوو له نێوماندا و پێشمه‌رگه‌یه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک کۆن و کارامه و به ئه‌زموون بوو و له شۆڕشی کوردستانی عێراق دا چالاکانه به‌شداری کرد بوو، زیاتر ئه‌رکی فه‌رمانده‌یی به ده‌سته‌وه گرت بوو و شوێنه‌کانی جێگر بوونی پێشمه‌رگه‌کان و هه‌روه‌ها دیاری کردنی چه‌ند که‌ناڵێک بۆ هێرش کردن و دابه‌ش کردنی دوو، سێ گروپی چووکه بۆ به‌رگری و هێرش به‌رانی خسته ئه‌ستۆی خۆی.
زۆر چاوه‌ڕوان بووین هیچ هه‌واڵێکمان گیر نه‌که‌وت، له ته‌واوی ئه‌و گونده که‌سێکمان نه‌دی له ماڵ بێته ده‌ر و جووڵه بکات، په‌له‌وه‌ر و حه‌یواناتیش به که‌می ده‌دیتران، هه‌ر وه‌ک ئه‌وه ئه‌و گونده خاپوور بوو بێ.
ده‌وری کاتژمێر 9ی به‌یانی بوو، هه‌لیکۆپته‌رێک له ئاسمانی ناوچه‌که په‌یدا بوو، دیار بوو نه‌فه‌ر هه‌ڵگر بوو و خه‌ریکی ئه‌وه بوو بچێته ناو گونده‌که و له‌وێ بنیشێ، به‌ڵام پێشمه‌رگه‌کان ته‌قه‌یان لێکرد و ناچار بوو بگه‌رێته‌وه به‌ره‌و سه‌رده‌شت.
دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌لیکۆپته‌ره‌که و نیو سه‌عاتێک دواتر، پیرێژنێک له نێو ماڵان را به‌ره‌و شوێنی ئێمه وێ‌هه‌ڵگه‌را و ورده ورده تا گه‌یشته لای ئێمه، زۆرمان پێ خۆش بوو، پێمان وابوو هه‌واڵێکی له چه‌ند و چۆنی جاش و ژاندارمه‌کان و هه‌روه‌ها وه‌زعی ئاواره و هاوڕێکانی بۆ ئێمه پێ‌یه. به‌ڵام کاتێک گه‌یشته لای ئێمه، ته‌نیا نامه‌یه‌کی پێچراوه‌ی چووکه‌ی پێ بوو که ئاواره نووسیبووی، ته‌نانه‌ت ئه‌و نه‌یده‌زانی ئه‌وه‌ی نامه‌که‌ی داوه‌تێ کێ بووه، ده‌یگووت: به منیان گوتووه ئه‌و نامه‌یه به‌ره بۆ ئه‌وبه‌ری بۆ ئه‌وه‌ی گونده‌که وێران نه‌بێ. کاتێک نامه‌که‌مان کرده‌وه، ته‌نیا سێ، چوار خه‌تێک بوو، به ناوی ڕه‌مزی من و له‌تیف نه‌قشبه‌ندی‌یه‌وه نووسرا بوو، داوای کرد بوو، ” ئه‌گه‌ر ده‌تان هه‌وێ من ڕزگارم بێ، ده‌وری گونده‌که چۆل بکه‌ن، دڵنیا بن من ڕزگارم ده‌بێ.”
پیرێژن گه‌ڕایه‌وه و پێشمه‌رگه‌کان زیاتر له گونده‌که نێزیک بوونه‌وه، له کۆڵانێک را یه‌ک دوو جاش و ژاندارم خه‌ریکی ئه‌وه بوون به لا شیوێک را به‌ره‌و به‌رزایێکی گونده‌که وه‌سه‌ر که‌ون، پێشمه‌رگه‌کان زۆر به تووندی جاشه‌کانیان وه‌به‌ر ڕێژنه‌ی گولله‌ی چه‌که‌کانیان دا، دیار بوو پێکرا بوون و کوژراو برینداریان هه‌بوون، چوونکه ئه‌گه‌ر ته‌قه تاوێک بێ ده‌نگ ده‌بوو، یه‌کێک به ڕاکردن ده‌هات و که‌سێکی به خێشکه خێشک بۆ لای شوێنی ئه‌من و به‌ره‌و خواره‌وه ڕاکێش ده‌کرد.
ئه‌و وه‌زعه هه‌روا درێژه‌ی کێشا تا ده‌می نیوه‌ڕۆیه. دیسان پیرێژن وێ هه‌ڵگه‌ڕایه‌وه و نامه‌یه‌کی دیکه‌شی هێنا. ئه‌و جاره‌یان نامه‌که فه‌رقی هه‌بوو له گه‌ڵ هی پێشوو. له نامه‌ی پێشوو دا وێده‌چوو به زۆر و ته‌هدید پێیان نووسیبێ. به‌ڵام جاری دووهه‌م ناوی ڕه‌مزی و ڕوونکردنه‌وه و باسی ئه‌و کاته که له دۆڵی به‌رده‌سوور لێک جیا بووینه‌وه و له هه‌مووی گرینگتر ناو و ڕه‌مزی شه‌وی نووسیبوو که به زۆر ناکرێ ئه‌و کاره بکرێ، چوونکه ته‌نیا ناوی شه‌و من ده‌مزانی له گه‌ڵ خۆی که ده‌کرا شتێکی دیکه بنووسێ بێ ئه‌وه‌ی ژاندارمه‌کان هه‌ست پێ بکه‌ن.
دوای ئه‌وه، چه‌ند که‌سێک کۆبووینه‌وه بۆ لێکۆڵینه‌وه له سه‌ر ناوه‌ڕۆکی نامه‌که و هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ی که ده‌بێ چ بکه‌ین؟ دیاره ئێمه ناکۆکی‌مان که‌وته ناو، به‌شی هه‌ره زۆر نه‌زه‌ریان ئه‌وه بوو که ئاواره خۆی ته‌حویل داوه و ئه‌و شێوه چوونه‌شی بۆ دیواڵان، ته‌نیا بۆ سه‌ر لێشواندنی ئێمه بووه. به‌تایبه‌تی شه‌هید ساڵح لاجانی و مه‌لا سمایل زه‌رگه‌ته‌نی و هێندێ له هاوڕێیانی دیکه‌ش زۆر تووڕه بوون و له ڕاستیش دا فه‌رمانده‌یی له ده‌ست ساڵح لاجانی دا بوو.
له لایه‌ک نارازی بوونی زۆربه‌ی پێشمه‌رگه‌کان له نامه‌کانی ئاواره، له لایه‌کی‌تر بێ هه‌واڵی له چه‌ندوچۆنی جاش و ژاندارمه‌کان و وه‌زعی ئاواره و هاوڕێیانی، وای کرد که تووشی سه‌ر لێشێواوی و دوردۆنگی بین و نه‌توانین بریاری هێرش بۆ ناو ئاوایی بده‌ین، یا لانی‌که‌م درێژه به گه‌مارۆ دانی زیاتری ئاوایی بده‌ین تا زیاتر وه‌زعه‌که‌مان بۆ ڕوون ببێته‌وه.
له کۆتایی دا گه‌یشتینه ئه‌و قه‌ناعه‌ته که ده‌وری گونده‌که چۆل بکه‌ین، به وشه‌ی پاشه‌کشه شوێنه‌که‌مان به جێ هێشت ئه‌وه: ” بزانین فه‌رمایشه‌کانی ئاواره به قازانجی گشتی‌یه یا هه‌ر ئی خۆی”؟ دوای ڕۆیشتنی ئێمه ده‌رکه‌وت که جاش و ژاندارمه‌کان له مزگه‌وت کۆبوونه‌وه و له بیری ئه‌وه دا بوون که خۆ به ده‌سته‌وه بده‌ن، به شه‌رتێک که‌سێک دڵنیایان بکا که ناکوژرێن و ئازاد ده‌کرێن، خۆ ته‌سلیم ده‌که‌ن، به‌و حاڵه‌شه‌وه له ته‌واوی ئه‌و گونده دا پیاوی تێدا نه‌بوو له‌و حاڵه‌ته‌ی جاشه‌کان ئاگادارمان بکاته‌وه.
پ: دوای گیرانی مه‌لا ئاواره، و دڵنیا بوونتان له‌وه که دوژمن پیلانه‌که‌ی سه‌ر که‌وتووه و ڕه‌نگ بێ پیلانی دیکه‌شی بۆ ئێوه هه‌بێت، ئێوه ئه‌و ده‌سته پێشمه‌رگه‌یه به‌رنامه‌تان چی بوو ؟
و: چه‌ند ڕۆژ دوای گیرانی مه‌لا ئاواره، بۆ ماوه‌یه‌کی کورت سه‌ر لێشێواوی و دڵه‌ڕاوکێ و ناهومێدی به دواڕۆژ، قه‌واره‌ی ئێمه‌ی داگرت بوو، به‌ڵام ده‌بوو به کرده‌وه نیشان بده‌ین که ئێمه درێژه‌ده‌ری تا سه‌ری ڕێگای ئازادی کوردستانین، هه‌ر بۆیه کۆبوونه‌وه‌یه‌کی تا ڕاده‌یه‌ک گرینگمان پێکهینا، جێگای ئاماژه پێ کردنه که له جه‌ریانی گیرانی مه‌لا ئاواره دا، کاوه ماره‌غانی که به ڕاستی کوڕێکی زۆر ئازا و نه‌ترس بوو، له گه‌ڵمان نه‌بوو، مه‌لا ئاواره، شه‌هید کاوه و چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌کی ناردبوونه ناوچه‌ی ئالان. بێ‌شک ئه‌گه‌ر کاوه له گه‌ڵ ئێمه بایه، وه‌زعه‌که فه‌رقی ده‌کرد و وێده‌چوو گوێی نه‌دابایه نامه‌کانی ئاواره و هه‌ر جۆرێ بوایه کاره‌که‌ی یه‌ک لا ده‌کرده‌وه، و به پێی شاره‌زایی که هه‌یبوو ده‌ستووری هێرش و په‌لاماری بۆ نێو گوندی دیواڵان ده‌دا و ئه‌گه‌ر به ته‌نیاش بایه و به مه‌رگی خۆشی ته‌واو بوایه خۆی له نێو گونده‌که داویشت و نه‌ی ده‌هێشت ئاواره به‌م شێوه‌یه بمێنێته‌وه، به‌ڵام داخی گرانم کاوه‌ی قاره‌مان و شۆرشگێر له‌وێ نه‌بوو.
دوای گه‌رانه‌وه‌ی کاوه ماره‌غانی هه‌رگیز نه‌مر، له کۆبوونه‌وه‌یه‌ک دا که شه‌ش، حه‌وت که‌سێک بووین، زۆری سه‌رکۆنه کردین که چۆن بوو ئێمه ئاوا ساویلکه و نه‌زانانه فریومان خواردووه و پاشه‌کشه‌مان کردووه؟! به‌ڵام له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆر به وره بوو و وتی ئێمه درێژه به خه‌بات ده‌دین و هه‌ر جۆر بێ ئاواره خۆی ته‌حویل دابێ یا گیرا بێ، ئاکامه‌که‌ی هه‌ر یه‌که و ئێمه ئاواره‌مان له ده‌ست داوه، که وابوو ده‌بێ حیساب له سه‌ر خۆمان و پشتیوانی خه‌ڵک بکه‌ین … له‌و کۆبوونه‌وه‌یه دا بریاری ئه‌وه درا که زۆر له جاران زیاتر نه‌هێنی کاری بکه‌ین و هه‌ڵس‌وکه‌وتمان جۆرێ بێ که دوژمن هه‌ست به بوونی ئێمه له ناوچه‌که دا نه‌کات و زه‌ربه‌ی قورستر له په‌یکه‌ری ئه‌و جووڵانه‌وه‌یه نه‌دات، تا په‌یدا بوونی شه‌هید قادر شه‌ریف به ته‌واوی ئه‌و کاره‌مان کرد و له‌وپه‌ری نه‌هێنی کاری دا ئه‌رکه‌کانمان به‌ڕێوه ده‌بردن.
دیاره یه‌ک، دوو مانگ دوای گیرانی مه‌لا ئاواره، قادر شه‌ریف خۆی و هه‌شت نۆ که‌سێک هاتنه ناوچه‌ی سه‌رده‌شت و په‌یوه‌ندی گرت و یه‌کترمان دۆزیه‌وه. کاک قادر شه‌ریف کۆمه‌ڵێک پێشمه‌رگه‌ی له گه‌ڵ بوون، که له ئێمه کارامه‌تر بوون و چه‌ک و چۆڵی باشتریان پێ بوو، ئه‌وه‌ش به کرده‌وه هه‌ستی به‌ڕه‌و ڕوو بوونه‌وه و به‌ربه‌ره‌کانی له گه‌ڵ جاش و ژاندارمه‌کان له ئێمه دا به هێزتر کرد بوو، بۆیه زۆری پێ نه‌چوو که کۆمه‌ڵێکی زۆر له جاش و ژاندارمه‌کانمان له ده‌وری گوندی سه‌رشیو گه‌مارۆ دان و گورزێکی باشمان به تۆڵه‌ی ئاواره لێوه‌شاندن، که ئه‌وه‌ی له بیرم بێ ته‌نیا یه‌ک ژاندارمیان به ساخی لێ ده‌رچوو و ئه‌وانی دیکه هه‌ر هه‌موویان کوژران، بێجگه له فه‌رمانده‌که‌یان که به برینداری خۆی شاردبۆوه. دیاره تێک هه‌ڵچوونی دیکه‌ش هه‌ر له‌و ماوه‌یه دا ڕووی دان که گرینگترینان شه‌ڕی ناوچه‌ی شڵماش بوو.
به داخه‌وه کاک قادر شه‌ریفیش، هه‌ر چه‌ند پیاوێکی تا بڵێی تێکۆشه‌ر بوو، به‌ڵام که‌سێک وا نه‌بوو که بتوانێ ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌و جووڵانه‌وه‌یه بکات، بۆیه هومێد به دوا ڕۆژ و درێژه‌دانی خه‌بات، زۆر به قوه‌ت نه‌بوو، دیاره له‌و جووڵانه‌وه‌یه دا و به هیممه‌تی چه‌ند کادرێکی ناسراو و تێکۆشه‌ری وه‌ک مه‌لا ئاواره، له هێندێک ناوچه توانرا بوو زنجیره ته‌شکیلاتێکی زۆر به هێز و پته‌و پێک بێ، کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به ته‌واوی تواناوه، پشتی ئه‌و جووڵانه‌وه‌یان ده‌گرت، ناحه‌ز له هێندێک ناوچه دا زۆر که‌م بوون و یه‌ک پارچه‌یی خه‌ڵک به‌رچاو بوو، به‌ڵام به داخه‌وه به بێ ڕێبه‌ری نه‌ده‌کرا له کوردستانی ئێران درێژه به تێکۆشان بده‌ین.
کۆمیته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری جووڵانه‌وه، که له سه‌ره‌تای ده‌ست پێ کردنی جووڵانه‌وه‌که دا پێک هاتبوو، تا ڕاده‌یه‌ک لێک هه‌ڵوه‌شا بوو و سیسته‌می به‌ڕێوه‌به‌ری و سیسته‌می ته‌شکیلاتی مه‌سئول نه‌بوو که ناسراو بێ و بتوانێ جووڵانه‌وه‌که به‌ڕێوه‌به‌رێ، ده‌توانم ئه‌وه بڵێم که ئه‌وه‌ی مابووین، هه‌موومان که‌م ئه‌زموون و پێ نه‌کراو بووین، ته‌نیا وره‌ی شۆرشگیریمان له سه‌رێ بوو، به‌ڵام نه‌مان ده‌زانی که چۆن له‌و وڕه شۆرشگێری‌یه که‌ڵک وه‌ر بگرین، له جیاتی گرینگی دان به کاری ته‌شکیلاتی و خۆ بواردن له تێک هه‌ڵچوون و شه‌ڕی چه‌کداری له گه‌ڵ ڕێژیم، ” که له ڕاستیش دا توانای ئه‌و چه‌ند که‌سه ئه‌وه نه‌بوو که حیسابی زۆری له سه‌ر بکرێ و بۆ خۆشمان هه‌ستمان پێ نه‌ده‌کرد”، له هه‌وڵی تێک هه‌ڵپڕژان له گه‌ڵ هێزه‌کانی ڕێژیم دا بووین که به بڕوای من زۆر نادرووست بوو و هیچ پشتیوانێکیشمان بێجگه له خه‌لکی دڵسۆز نه‌بێ، نه‌بوو، بۆیه به داخه‌وه دوای گیرانی ئاواره زۆری نه‌خایاند که په‌راوازه‌ی باشووری کوردستان بووین و جووڵانه‌وه‌ی 46 و 47 یش به داخه‌وه کۆتایی پێ هات و چۆ نێو لاپه‌ره زێرینه‌کانی مێژووی خه‌باتی قاره‌مانانه‌ی گه‌له‌که‌مانه‌وه.
پ: له کۆتایی دا زۆر سوپاسی ئاماده‌بوونتان ده‌که‌م و هیوادارم که له ژیانتان دا سه‌رکه‌وتوو بی، ئه‌گه‌ر شتێکی زیاترت له سه‌ر مه‌لا ئاواره هه‌یه ده‌توانی له‌و کۆتای‌یه دا باسی بکه‌ی؟
و: من ته‌نیا له کۆتایی دا ئه‌وه‌نده ده‌ڵێم که مه‌لا ئاواره بۆ گه‌لی کورد زه‌حمه‌تی زۆری کێشا و گیانی خۆی له‌و پێناوه دا به‌خشی هه‌ر بۆیه پێویسته که گه‌لی کوردیش ڕێز له خزمه‌ت و تێکۆشانی مه‌لا ئاواره و باقی شه‌هیدانی دیکه‌ی ساڵانی 46 و 47ی هه‌تاوی بگرن و بۆ گه‌یشتن به ئامانجی سه‌ره‌کی که ئازادی و ڕزگاری کوردستانه، له ڕۆژه سه‌خته‌کانی ئه‌و سه‌رده‌مه و له تێکۆشانی ئه‌و نه‌مرانه ئه‌زموون وه‌ر بگرن، جارێکی دیکه سوپاس بۆ جه‌نابت و سه‌رکه‌وتوو بی.
منیش سوپاست ده‌که‌م.
ئاماده‌کردنی شلێر حه‌سه‌ن‌پوور
تایبەت بە ٣٨ ساڵەی شەهیدبوونی مەلا ئاوارە