بەشێک لە شێعر و هەڵبەستەکانی شەهید مەلا ئاوارە
بەشێک لە شێعر و هونراوەکانی مامۆستای لێوەشاوەی کورد و تێکۆشەری بەناوبانگی کورد لە ریزەکانی حیزبی دێموکراتی کوردستان دا شەهیدی نەمر مەلا ئەحمەد شەڵماشی ناسراو بە مەلا ئاوارە، سوپاس بۆ هەموو ئەو کەسانەی کە یارمەتیان دایین کە گۆشەیەک لە خەبات و تێکۆسانی شەهید مەلا ئاوارە لە ماڵپەری گیارەنگ دا بڵاو بکەینەوە، بە تایبەت هاورێی نێزیکی شەهید مەلا ئاوارە کاک حەمەرەسووڵ حەسەن‌پوور کە لە کتێبی یادی یاران دا زۆر بە وردی باسی لە ژیان و خەبات و تێکۆسانی ئەو نەمرە کردووە.
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هه‌دا ناده‌م رۆژ و شه‌وێ
خۆم بسره‌وم دڵ ناسره‌وێ
تاکوو هه‌لم ده‌ست ده‌که‌وێ
لێم ببرن خۆراک و خه‌وێ
دونیا گشتى سه‌ر یه‌ک که‌وێ
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
تاکوو قۆناغى سه‌ربه‌ستى
ئه‌سپی خه‌باتم ناوه‌ستى
تا ده‌رنه‌چم له ژێر ده‌ستى
نامه‌وێ سه‌رمایه‌و هه‌ستى
مه‌رگ نه‌ک ژینى ژێر ده‌ستى
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
بۆ ئازادى و به‌خته‌ورى
بۆ سه‌ربه‌خۆیى و رزگارى
به سه‌ر به‌رزى و به‌ختیارى
به‌گیان ده‌که‌م فیداکارى
تا ده‌برم ده‌ستى زۆر دارى
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
ده‌ستى زۆردار ده‌قرتێنم
قه‌ڵاى سه‌ختى ده‌ڕوخێنم
به‌ردى بناغه‌ى ده‌ردێنم
وه‌ک دێڵه سه‌گ ده‌یتۆپێنم
که نه‌ش تۆپی ده‌ی ره‌تێنم
تۆڵه‌ى کوردى لێ ده‌ستێنم
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
ده‌ى ره‌تێنم تا کێوى قاف
جیهانى پێ ده‌که‌م ته‌واف
به بێ گاڵته و لاف و گه‌زاف
شه‌رته نه‌که‌م وه‌عده به خیلاف
یا بمرم یا بستێنم ماف
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
ده‌ستێنمه‌وه مافى خوراو
بۆ نیشتیمانى له‌ت کراو
هه‌زاران دایکى زگ سوتاو
هه‌زاران باوکى کوڕ کوژراو
ده‌ژێنمه‌وه وه‌ک گوڵ به ئاو
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
ناهێڵم نه‌سلى به‌دکار
وه‌ک هه‌ڵۆ لێى ده‌که‌ومه کار
له ژێر زه‌وى بۆى ده‌چمه خوار
بچێته ئاسمان نایکه‌م قوتار
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
جووقه وارى لێ ناهێڵم
وڵاتى پێ به جێ دێڵم
خاکى خۆم بۆ خۆم ده‌کێڵم
سوودى بزن ومه‌ر و چێڵم
چى دى نایده‌م به فرو فێڵم
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
تاکه‌ى خه‌زێنه و نه‌وته‌که‌م
به بۆکه‌ڵه و فیت فیته ده‌م
له سه‌ر گه‌نجى وڵاته‌که‌م
خه‌ڵک شاد و من دڵ به خه‌م
خاکى خۆشم ئاواره که‌م
کوردم کوردستانم ده‌وێ
هیواى به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ
ئاواره 1346 ى هه‌تاوى
ره‌ش بگیرى
قه‌ڵه‌م ئه‌ى نوورى چاوم کزه‌ى جه‌رگ و هه‌ناوم
ئه‌ى مایه‌ى ژیانم ئه‌ى هێزى دڵ و گیانم
هه‌سته له خه‌و دره‌نگه ئه‌مرۆ دڵم زۆر ته‌نگه
دڵم زۆر ماته‌مینه پر له زام و برینه
چیت پێ ده‌ڵیم به کوردى بینووسه زۆر به ووردى
وام زانیوه ده‌نگ و باس سێ جه‌ندرمه‌ى خوا نه‌ناس
له سێى پێنجى چل و سی هاتنه بێژوێ سێ به سێ
به‌رگیان سپى وه‌ک خێوى ترسنۆک چه‌شنى رێوى
گه‌ینه قه‌برستانى دێ ” سه‌لیم” یان گرت ده‌ستبه‌جێ
که گرتیان سه‌لیم پێ خواس خه‌ڵک هه‌موو وه‌ک هه‌یاس
له فیتى خۆ گه‌یشتن رایان کرد و رۆیشتن
هاتن گه‌ینه نێو ئالان گه‌ران کۆڵان و داڵان
وه‌ک سه‌گى هار و برسی هه‌رچى دییان لێیان پرسی
له ناکاو بێ خه‌به‌ر یه‌کێک له ژوور هاته ده‌ر
نه‌یزانى ئه‌و فه‌قیره که حه‌وزه‌یه و ره‌شبگیره
نه‌یزانى به‌شى کوردان گرتن و کوشتنه و زیندانه
وه‌ک سه‌گ بۆی چوون ده‌م‌وده‌ست گرتیان هه‌ردووک ده‌ستیان به‌ست
به خۆشی و شادمانى هاتن گه‌ینه سه‌ربانى
غه‌یرى ئه‌و دوو نێچیره که‌سیان نه‌بوو ده‌ستگیره
هه‌رچۆنى بوو مام پێخواس خۆى له ده‌س کردن خه‌لاس
ئه‌وى تریان پێش خۆدا بۆ وه‌تاغى مام کوێخا
(اى کدخدا بیا پیش ) ( بیا بیرون میندیش )
به‌ڵام کوێخا مه‌ردانه ده‌رچوو له‌و جێ و مه‌کانه
زوو گره‌وى خۆى برده‌وه بۆى ده‌رچوو خۆى شارده‌وه
ئه‌و شه‌و تاکوو به‌یان پیر و ئافره‌ت ده‌وره‌ى دان
زۆریان لێ پارانه‌وه دیلیان وێ نه‌دانه‌وه
به به‌رتیل و پاره نه‌کرا عیلاج و چاره
تا به‌یانى ده‌سته به‌سته خستیاننه ژوور وه‌ک خه‌سته
چه‌ند و چوونى پێ ناوێ ده‌گه‌ڵ گزنگى تاوێ
سێ جه‌ندرمه و یه‌ک ئه‌سیر هاتنه خوازێ چه‌پ و چیڕ
هاتنه خوارى چوار به چوار که‌وتنه رێگا به‌ره‌و شار
خه‌ڵکى نێو دێ ژن و پیاو کور و کچ و پیر و لاو
هه‌موو مات و خه‌فه‌تبار وه‌ک دییه‌کى تازیه بار
به‌ڵام هه‌رگیز خودایه شوکرى تۆم له ده‌ست نایه
کوردت وه‌ها داناوه بۆ ته‌نگانه ژن پیاوه
ئافره‌تانى قاره‌مان دایان نابوو یه‌ک پیلان
نه‌خشه و پیلانێکى جوان وه‌ک داستانى ئه‌رسه‌لان
گه‌ینه ده‌رکى مام باپیر پێش خۆیان دابوو ئه‌سیر
پوور فاتمیان نارده کردى به مرخێش مرخێش !
کورى منه و به‌رى ده‌ن سه‌گباب ئه‌زیه‌تى مه‌ده‌ن
تێک هاڵان و تێک نووسان وه‌ک جۆخین که‌ن پێ خوسان
زۆریان یه‌کتر هێنا و برد زه‌فه‌ریان له یه‌ک نه‌برد
پوورم نه‌عره‌ته‌ى کێشا هێزى ئافره‌ت خرۆشا
بگره‌وبه‌رده و گیر ودار په‌یدا بوو له چوار که‌نار
یه‌ک ده‌یگووت تێیان هه‌ڵده‌ن زوو براکه‌میان پێ به‌رده‌ن
یه‌ک ده‌یگووت من هه‌ر ده‌یکه‌م تا رزگار ده‌بێ کوڕه‌که‌م
یه‌ک ده‌یگووت ئاموزا گیان ئه‌توو سه‌ربازى ئێران
یه‌ک ده‌یگووت کورى خوشکه بۆیه لێوم وا ویشکه
یه‌ک ده‌یگووت ئه‌ى ئاموزا جه‌رگم له بۆت هه‌ڵپرووزا
که هات خورشیدى کچى ده‌یدا له سه‌ر و پرچى
هاوارى کرد دایه گیان بێ مرادت کردم له ژیان
شه‌رته له پاش تۆ دایه ته‌رک که‌م ئه‌و دونیایه
تا خه‌وم نه‌یه نه‌نووم تا بنێشتم نه‌بێ نه‌جووم
تا برسیم نه‌بێ نه‌خۆم تا نه‌که‌ومه رێ نه‌رۆم
مه‌گه‌ر هه‌ر نه‌بێ ماستاو ده‌نا ناخۆم به‌فر و ئاو
مه‌گه‌ر له به‌ر هه‌ژارى کۆشت که‌م به ژه‌هرى مارى
چا ناخوم تا تێ نه‌کرێ نان ناخوم تا دانه‌نرێ
له‌م هه‌موو باس وخواسه ژاندارم بوون گێژ و کاسه
له پاش شین و گریان وزار خورشید ده‌ستى دایه دار
وه‌ک شێره ژنى زه‌مانه گرتى جه‌رگه‌ى مه‌یدانه
ژاندارم له‌و ترس و له‌رزه له بیریان چۆوه حه‌وزه
به سه‌د فێڵ و ده‌ردى سه‌ر خۆیان له ده‌ست برده ده‌ر
چوونه ژوورى دانیشتن وه‌ک مریشک لێێ هه‌ڵنیشتن
ئه‌مجار پوور فاتمى مردوو له‌سه‌ر خۆى لادا په‌توو
رزگارى بوو له مردن بۆ توتن پێوه کردن
داستانم ته‌واو نه‌بوو داخه‌که‌م رۆژ ئاوا بوو
جێم چۆل و بیابانه نیمه چرا و دیوه‌خانه
گه‌لى خوشک و برایان ته‌مه‌ننا ده‌که‌م لێتان
ئه‌وه‌ى نزیک و دوورن له ته‌قسیرم ببوورن
1342 ى هه‌تاوى
ئاواره
وه‌سفى ئالان
ئالان ئه‌ى باغ و بێستان ئه‌ى ناوچه‌که‌ى کوردستان
ئه‌ى به‌هه‌شتى سه‌ر زه‌مین ئه‌ى نه‌خشی جان ئافه‌رین
من به‌شی خۆم گه‌راوم جیهان هاته پێش چاوم
نه‌مدى وێنه‌ى تۆ چ شوێن له کوێستان و له گه‌رمێن
خۆشی له‌به‌ر دڵانى تا دڵ حه‌ز ده‌کا جوانى
له هه‌رزنى دێته به‌رچاو مێوژ و دۆشاو به لێشاو
“گاکێ ” و ” تێیه‌ت ” و ” به‌ردان ” جێى مه‌ڕ و ماڵ و وه‌ردان
توتنه‌که‌ى ” زه‌رده‌کانى ” رۆزمه‌ن بێ به قوربانى
“پیر بابا ” پیرى مه‌شهوور خه‌ڵک له نزیک و دوور
له کویستان و له گه‌رمێن به‌ره‌و پیلى ده‌چن و دێن
بادار و سه‌ر به هه‌وێ جێێ وایان ده‌س ناکه‌وێ
ئاوه‌دان بێ ” مه‌زناوه ” مه‌ڵبه‌ندى به‌ڵه‌ک چاوه
له کیو له مازوو چنین به هه‌ڵپه‌رکه و پێکه‌نین
به دابی هه‌رزه‌کارى دوور له دونیای غه‌مبارى
شه‌و و رۆژ راده‌بوێرن ده‌ست و دڵ چاو تێرن
خواره‌وى ” خواره مێر “ه کۆنه جێێ مه‌زن و میره
“ئه‌شکان ” و ” مه‌زرێ ” و” گه‌رماو ” خاوه‌ن ده‌غڵ و توتن و ئاو
(بێتووش)
بێتووش باغچه‌ى گوڵانه هێلانه‌ى بولبولانه
کوڕ و کچ و لاو و پیر هه‌موو دڵخۆش و دڵگیر
باغ و باغاتى جوانى مزگه‌وت و حه‌وز و کانى
دار و دره‌خت و سه‌وزه ئاوى ساردى بێ قه‌وزه
هه‌تا دونیا دونیا بێ وێنه‌یان په‌یدا نابێ
مێوه‌جاتى جۆر به جۆر زه‌رد وشین و ئاڵ و مۆر
شیرین و مزر و مه‌زه خۆش پیاو ده‌که‌ن مه‌ست و سه‌رخۆش
خو خوره‌ى ئاوى کوێستان دێته خوار بۆ نێو بێستان
چریکه‌ى بولبول قاسپه‌ى که‌و هه‌ر له به‌یان تاکوو شه‌و
به ئاواز و سازى خۆش دڵ دێننه جۆش و خرۆش
شاخى به به‌فر و به‌رزى ده‌روانێته سه‌ر ئه‌رزى
“مه‌لا عه‌وڵاى بێتووشی ” (1) هه‌زار ره‌حمه‌ت بێ تووشی
رۆڵه‌ى ئه‌م خاک و ئاوه له دونیا خاوه‌ن ناوه
نه به زمان نه به قه‌ڵه‌م ناتوانم وه‌سفى بکه‌م
تورک و فارس و ئه‌رمه‌نى کورد و روم و یه‌مه‌نى
که‌س نیه ناوى نه‌زانى چم داوه له به‌یانى
بێتووش به‌راستى خۆشی مه‌ڵبه‌ندى عه‌یش و نۆشی
چۆن مه‌تحت به‌من ده‌کرێ هه‌ر ئه‌وه‌نده‌م پێ ده‌کرێ
قه‌ت ده‌رناچى له یادم هه‌ر به‌وه‌نده‌ش دڵشادم
“مێرگاسی “جوان و ره‌نگین سازگارو جێگه‌ى هاوین
جێى ئاهه‌نگ و سه‌یرانه دڵگیرى پیر و جوانه
“دولکان “و”کانیلان “ى سه‌د دڵ ده‌بێ حه‌یرانى
له”مێشکه‌په” و”ره‌جاکه” مام حاجى پیاوى چاکه
“بێشکه ” و” دێگه”و”بالێتان” ” شیرانیان ” و “دیناران”
سه‌رووى “دنیاران” ” بناوه” دێیه‌کى خاوه‌ن ناوه
بێژوێ
گه‌یشته ” بێژوێ ” نۆبه جێ ى زیکر و دین و تۆبه
“شێخ ئه‌مین “ى(2) ئه‌میندار پیاوى خودا و خوێنده‌وار
زۆر به ناو بانگ و ناو بوو قیبله‌گاى پیر و لاو بوو
هه‌ر که‌س ئه‌وى ناسیبوو فێرى خودا ناسی بوو
پیت و به‌هره‌ى خودا بوو بۆ سه‌ر زه‌وى رژابوو
سه‌رچاوه‌ى نه‌قشبه‌ندى خۆزگه‌م به‌وه‌ى چۆ به‌ندى
هه‌زار ره‌حمه‌ت له گۆرى یه‌زدان بێ چاوه نۆرى
“قوڵه” و “موونه”و” به‌رده سوور” مه‌زرێ هه‌مووى خواروژوور
هه‌م ” گۆجار” و ” سێ کووزو” په‌ڵک چنار و مازوو
له ” گویزڵێ” هه‌نجیر و ترێ هێند زۆره ناگوترێ
“گرتکى ” هه‌ر ئاوه‌دان بێ هه‌تا سه‌ر خانه دان بێ
“کاوژان ” له‌و به‌رى ” گرتکى ” زورن مێوژى به که‌ڵکێ
هه‌زار سڵاو له‌و گوونده له‌و بێژووه ره‌ند و مه‌نده
بێژوێ به‌هارى شادى له ئالان بۆته نادى
سه‌دو بیست ماڵ باڵایه هه‌مووى ئاڵ و واڵایه
کور و کچ لاو و پیر هه‌موو زانا و ئاقڵ و ژێر
دڵخۆش و ده‌م به خه‌نده شینى وێنه‌ى گوۆه‌نده
پیرى به که‌یف و دڵ جوان له ده‌وڵه‌مه‌ند و سه‌پان
هه‌موو شیرین که‌لامن به عه‌قڵ و هۆش وفامن
کور کچى هه‌رزه‌کار فێرى گۆنگه‌ڵ و قومار
لاوى گورج و گوڵ وتوند دێنه به‌ر چاو له نێو گوند
کوران شێرو پڵینگن کچان قازو و قورَینگن
کانى مزگه‌وت و چنار مه‌لا فه‌قی و خوێنده‌وار
هه‌ر له بێژوى جوانن پێکه‌وه شانه و شانن
بێژووى هه‌تاکوو مابم لا ناچى له به‌ر چاوم
با له‌و سه‌رى دونیا بم ئه‌گه‌ر له تۆ دڵنیا بم
هه‌ر پێم وایه له لاتم هاو ده‌نگى خاک و پاتم
ئه‌و جار به خوات ده‌سپێرم بێژوێێ به خێر و بێرم
خوات له گه‌ڵ بێ بێژوێ خۆش شه‌رته نه‌تکه‌م فه‌رامۆش
“سنجووێ “و “دۆلى”و “ره‌شه‌کان” بمبورن به هه‌ر سێکان
هه‌ر ئه‌ونده ده‌زانم بڵێم هه‌تا ده‌توانم
جێى گه‌وره و خانه دانن خاوه‌ن قۆناغ و نانن
“گروێس ” له به‌ر دڵانى وه‌ک گووڵى سه‌رچڵانى
خاوه‌نى زه‌وى و زارى جێ ى هه‌نجیر و هه‌نارى
ته‌ماته‌ى هاوینانت موره‌بباى هه‌نارانت
مه‌زه‌ى دڵ و گیانن به‌شی ئاغا و سه‌پانن
“گڵه‌سپی ” و ” مێرگان ” و ” زیوه ” شێخه سوورى کرێوه ”
ده‌ورى ” ئاڵمان ” ى داوه یاخوا هه‌ر ببن ئاوا
“مه‌لا پیره ” و ” شێخه سوور ” دوو مه‌رقه‌دى پر له نور
جێگاى راز و نیازن دوعایان لێ ده‌خوازن
له هه‌موو گۆشه و که‌نار له دێهات و له نێو شار
پۆل پۆل و ده‌سته ده‌سته بێ ماندو و بوون و خه‌سته
به‌ره‌و پیلیان دێن له دوور زیاتر له به‌ر (شێخه سوور)
به تایبه‌تى به‌هاران به کۆڵه پشتى و باران
کولێره و نانه چه‌وره به لێشاون له‌و ده‌وره
زۆر جار به به‌زم و ئاهه‌نگ کور و کچى شۆخ و شه‌نگ
ده‌گرن ده‌ستى ره‌ش به‌ڵه‌ک زه‌رد و سوور و چاو به‌ڵه‌ک
با لێره ده‌س هه‌ڵگرین بچین ره‌ش به‌ڵه‌ک بگرین
(14 ى گه‌لاوێژى 1346 ) ى هه‌تاوى
ئاواره
تووتنەوان
توتنه‌وانێکى هه‌ژارم بێ خانوو و بێ زه‌وى و زارم
بێ پوڵ و باغ و بزن و مه‌ر دوور له خێرم نزیک له شه‌ر
منداڵم رووت و برسییه ژینم پر له مه‌ترسییه
قه‌رز دارم ده‌رده‌دارم شه‌رمه‌نده‌ى خه‌ڵکى دێ و شارم
روم نیه بچمه نێو خه‌ڵک بێ به‌رگ و پێڵاو و بێ که‌ڵک
خه‌ڵک پێى وایه ته‌مبه‌ڵم بێ که‌سپ و کار و چه‌په‌ڵم
به‌ڵام چ بکه‌م چاره ره‌شم خه‌رمانم زۆره و بێ به‌شم
هه‌ر که گوتیان سه‌رى ساڵه واده‌ى جووت و کشت و کاڵه
خۆم و خێزان ، گه‌وره و بچووک راده‌په‌ریین وه‌کوو هه‌للووک
هه‌ڵده‌په‌رین لێره و له‌وێ به‌ڵکوو کارێکمان ده‌س که‌وێ
یا قوره‌کارى و خشته برین یا جووت و زه‌وى هه‌ڵدڕین
وا به‌هاره ده‌رکه‌وت گوڵ جێگه خۆش ده‌گرێ بۆ شتڵ
به گاسن به پێمه‌ره به پاچ به چنگ و نینوک و قاچ
ده‌ى بژێرین و خۆشی ده‌که‌ین تێکه‌ڵ ده‌بێ ده‌گه‌ڵ په‌ین
ئه‌مجار تۆ شتڵى پى ده‌کرێ به چیلکه‌و چاڵ سه‌رى ده‌گرى
دوو رۆژ جارێک ئاوى ده‌وێ تا شین ده‌بێ و ده‌رده‌که‌وێ
بژارى چه‌ند ناخۆش وورده پیشه‌ى کور و کچى کورده
شه‌و و رۆژ خه‌و ناچێته چاو که‌نگى به‌رم ده‌که‌وێ ئاو
زه‌ویه‌که‌م بۆره دێر بکه‌م نه‌وه‌ک سیس ببن شتڵه‌که‌م
به شیو برین و وه‌ردو خه‌ت کێلان ده‌گاته پێنج که‌رت
دێراو هه‌ڵدان خاکاو کردن کور و کچ وه‌کوو کردن
ناخۆشه توتن چه‌قاندن هه‌ڵتروشکان پشت چه‌ماندن
له ئاو داشتن سستى نه‌که‌ى تا ده‌گوورێ ووشکى نه‌که‌ى
نۆره‌ى پێشک و بژار بره جه‌رگ بره بژار پڕه
وا نیو گوڵ کرا ئاو درا له دووره‌وه به چاو کرا
کڵاو گه‌ڕگه‌رى وه‌ده‌ر که‌وت ئه‌ژنۆم شکا نێوکم که‌وت
ره‌بى کوێر بێ و چاوى نوسێ به زیادم له سه‌ر نه‌نووسێ
ده‌ردى پێرارم نه‌داتێ نه که‌سریم بێ و نه‌چم داتێ
توتن نووس بۆ خاترى خودا روحمى بکه به‌منى گه‌دا
مه‌ى سووتینه ره‌نجى ساڵم خاوه‌نێ کۆشێ منداڵم
توتن نووس :
تازه هه‌ڵى وه‌شێنمه‌وه بشمرى نایکوژێنمه‌وه
من کار به ده‌ستى ده‌وڵه‌تم دوژمنى خاک و میلله‌تم
توتنه‌وان :
زۆرى له به‌ر پاڕامه‌وه بێ پووڵ جوابى نه‌دامه‌وه
نووسی به چل پوتى ته‌واو ته‌پله به سه‌رى دوابراو
به فیزه‌وه سوار بوو رۆیى بۆ من جێما ره‌نجه‌رۆیى
ئه‌و جا بارین ده‌رد و به‌ڵا بۆ توتنه‌وانى بێ سه‌ڵا
به له‌رز و تا به ده‌ردى چاو سیس بووم وه‌ک توتنى به‌ر تاو
بێ پوڵ و پاره وبێ خه‌رمان بێ دوکتۆر و ده‌وا و ده‌رمان
کرم و مڵه‌ش ، که‌ڵه و گه‌زۆ له توتنى تایپن بوون وه کۆ
ئه‌ویش وه‌ک خۆم سیس و داماو چرچ و بێ شه‌فاف و ژاکاو
نه‌خۆشى و هه‌ژاریم بران کارم زۆرن، ده‌ردم گران
جووچکه‌و وه‌چه،سه‌ر سپاندن بن په‌ل، ته‌ڕه داشکاندن
چار داخ وبه‌ن پێوه‌کردن وه‌به‌ر تاودان و یشک کردن
ته‌لیس، شریت و حه‌مباڵى خه‌سار نه‌که‌ى نیو مسقاڵى
ئه‌وا داگیرا، دانرا په‌ته‌ى بارکردن وه‌رگیرا
خۆشی خۆشی دڵم شاده خاون قه‌رز به‌س خۆ باده
توتنه‌که‌م زۆر جوان و ره‌نده بۆن خۆش و باش و په‌سه‌نده
له‌ورۆ و له سبه‌ى بارى ده‌که‌م وارید به نێو شارى ده‌که‌م
دووخانیه چاکم لێ ده‌کرێ پووڵێکى باشم پێ ده‌برێ
هه‌ر قه‌رزێکى به سه‌رمه‌وه ده‌یده‌مه‌وه به گه‌رمه‌وه
جلک و پێڵاو ده‌سره و کڵاو برنج و رۆن بۆ چه‌ڵاو پڵاو
هه‌رچى پێویسته بۆ ماڵم بۆ خۆم و ژن و منداڵم
هه‌مووى ده‌کرم به هه‌رزانى له چاو جاران به مه‌رجانى
قه‌رز دار نیم نه‌غد کڕم چی دى ناڵێم به‌رگ شڕم
حاجى قادر”(3) “عه‌لى قه‌ساب”(4) چایی بێنن ده‌گه‌ڵ که‌باب
شه‌و له هوتیل له‌سه‌ر فه‌نه‌ر ده‌خۆم ده‌نووم به بێ خه‌ته‌ر
به‌رۆژ تا شه‌و بازار پێوان به فیزه‌وه قه‌ده‌م لێدان
ده‌گه‌رێم دووکان به دووکان سه‌ودا ده‌که‌م جلکى بووکان
له ده‌رزى تاکوو په‌شمینه هه‌ر شتێ جوان و ره‌نگینه
نرخ و قیمه‌تى ده‌پرسم توتنم هه‌یه چاو نه‌ترسم
مندالیش تلى لیلیانه له ماڵێ خۆشی خۆشیانه
باب له شار ده‌گه‌رێته‌وه هه‌موو شتێکمان بۆ دێته‌وه
ده رۆژ به‌م جۆره رامبوارد به قه‌رز نان و چام خوارد
دڵ پر ئاهه‌نگ و خۆشم ئه‌مرو توتنه‌که‌م ده‌فرۆشم
ئاغاى ره‌ییس وده‌رکه‌وت ئۆخه‌ى نۆره‌م وه‌به‌ر که‌وت
ده فه‌رده توتن ریز کراو له به‌ر شه‌وقی هه‌ڵنایه چاو
بۆ دیتن و چاو لێکردن هه‌مووى په‌رت و بڵاو کردن
سه‌ر و بنى هه‌ڵته‌کاندن نیویه‌کى لێ وه‌راندن
منیش له جێى خۆ هه‌ستاوم به بێ زمان راوه‌ستاوم
له ناکاو هاته گویم ده‌نگێ داى له جه‌رگم وه‌ک خه‌ده‌نگێ
گوتى: لێى ده‌ن به واگوزار ئه‌مساڵ خه‌راپتره له پار
به‌رویه‌کى ترش و تاڵه‌وه گوتى: زوو بگه‌وه ماڵه‌وه
ده‌پووتت که‌سری له سه‌ره بی هێنه بێ بێنه و به‌ره
که گویم گرت له‌م ده‌نگ و سه‌دا ره‌ق بووم له‌وێ وه‌ک موقه‌ببا
پاش تاوى تاسان حه‌به‌سان به ده‌نگێکى پر له ترسان
هاتمه زمان، هاوارم کرد گوتم ئه‌ى دادء ئه‌ى هاوار
ئه‌ى له رێگه‌ى په‌روه‌ردگار لێم وه‌کۆ بوون درشت وورد
ئاغاى ره‌ییس قه‌رزدارم نه‌خۆشم برسیم هه‌ژارم
هیچ نه‌بێ قه‌رزى ئه‌مساڵم قوتى خێزان و منداڵم
بمده‌نێ با ئه‌ربابه‌که‌م حه‌قى چایى و که‌بابه‌که‌م
رازى بکه‌م ، بی ده‌مه‌وه رێم ببێ بۆ شار بێمه‌وه
یان بمگرن یان بمکوژن یان که‌سه‌ریم له سه‌ر هه‌ڵگرن
بمبه‌خشن له رێگه‌ى خودا خه‌رجیم نیه بۆ دادگا
هه‌ڵده‌لرزێم هه‌ڵده چوقام نه‌راندى به سه‌رما توقام
ره‌ییس :
ئه‌ى بێ شه‌رمى په‌رده دراو ئه‌ى چڵنگى پیسى گڵاو
بێ ده‌نگ نه‌بی بێ ئابڕو تێت هه‌ڵده‌ده‌م به ئاره‌زوو
دا کوڕینه لێره ده‌رى که‌ن نه‌ک لێره، شار به‌ده‌رى که‌ن
به‌م چه‌شنه ده‌ریان په‌راندم به‌رهه‌مى ساڵیان رفاندم
به دزى خاوه‌ن قه‌رز و ئه‌رباب بێ پووڵی قاوه‌چى و که‌باب
ملم بۆ نایه لاره‌وه ده‌رکه‌وتم له نێو شاره‌وه
به چاوى پر گریانه‌وه به دڵیکى وه‌ک بریانه‌وه
هاتمه‌وه نێو خاو و خێزان وه‌ک بارانى گه‌ڵا رێزان
فرمێسکى رووتى و هه‌ژارى له چاوى گشتمان ده‌بارى
توتنه‌وان
دوژمن تا که‌ى بده‌م باجت ده‌ک وه‌رگه‌رێ ته‌خت و تاجت
ئه‌ى وه‌رزێران ئه‌ى جووتێران ئه‌ى توتنه‌وانى ماڵ وێران
با به یه‌ک دڵ و یه‌ک زوبان به خه‌باتى شێڵگیرمان
تا دوا پشوو هه‌وڵ ده‌ین شه‌ق ده‌و رژێمه هه‌ڵده‌ین
یه‌گگرتن هۆی سه‌رکه‌وتنه خه‌بات رێگه‌ى ده‌ستکه‌وتنه
ئه‌گه‌ر یه‌کبین و یه‌ک بگرین له‌گه‌ڵ یه‌کدا بژین بمرین
زاڵ ده‌بین و سه‌ر ده‌که‌وین به‌رز ده‌بین و نانه‌وین
هه‌وڵ و ته‌قه‌لاى بێ وچان بێ ماندوو بوون و پشوو دان
تاقه رێگه‌ى رزگارى یه هێنه‌رى رۆژى شادییه
1342ى هه‌تاوى (1964 ز)
ئاواره
لای لایه‌ى دایکه کوردێک بۆ کۆرپه ساواکه‌ى
رۆڵه کۆرپه‌که‌م ئارامى گیانم خونچه‌ى گوڵزارى باغچه‌ى ژیانم
جگه‌ر گۆشه‌که‌م به‌رهه‌مى ژینم سه‌روه‌ت و ماڵم ئایین و دینم
هێز و ته‌وژمم بیناى چاوانم هاوده‌نگى به‌زمى رۆژ و شه‌وانم
رۆڵه گیان مه‌گرى مه‌گره به‌هانه بنوو دره‌نگه به‌رى به‌یانه
هه‌ى لای لایه کۆرپه‌ى ساوایه کویر بێ ئه‌و چاوه‌ى به تۆ هه‌ڵنایه
هه‌رچه‌ند تۆ ده‌گرى جه‌رگم که‌بابه من بۆ تۆ چۆنم تۆش بۆ من وابه
تۆ شاگوڵى باغ من باغه‌وانم نازت ده‌کێشم هه‌تا ده‌توانم
دایک ئه‌و کاته‌ى دڵى ده‌سره‌وێ که‌کۆرپه‌ى ساواى بێخه‌م وه‌رکه‌وێ
یان به بزه‌ى لێو به خه‌نده‌ى زارى ئاڵ وگۆڕیان کا گریان و زارى
هه‌ى لاى لایه کۆرپه‌ى ساوایه قه‌زات له گیانم تاقانه‌ى دایه
هه‌تا ئێستا که منداڵى ووردى خه‌ڵف و نه‌مامى بێستانى کوردى
شلکى ناسکى نه‌ت داوه باى باڵ ده‌رت نه‌کردووه په‌ڕو خه‌ت وخاڵ
بێ زمان و بیر بێ هۆش و تاقه‌ت غه‌مبارم ده‌که‌ى به گریه‌و زاقه‌ت
به‌ڵام به هیواى دوا رۆژم ساده‌ى نه‌که‌ى رۆڵه گیان ره‌نجم به باده‌ى
هه‌ى لاى لایه کۆرپه‌ى ساوایه بنوو دره‌نگه بۆچ خه‌وت نایه
هیوام زۆر پێته وه‌ک باب و کاکت ببیه سه‌ربازى نه‌ته‌وه و خاکت
به‌خیوت ده‌که‌م به گیان و به دڵ نه‌که‌ى بترسی وله‌هیچ بکه‌ى سڵ
زانا و خۆینده‌وار چاوو دڵتێر بی رۆژى ته‌نگانه پڵنگ وشێر بی
لاوێکى گورج و خاوه‌ن هۆش و بیر نه‌ترسی له به‌ند له کۆت و زنجیر
هه‌ى لاى لایه رۆڵه لای لایه بنوو درنگه تاقانه‌ى دایه
کورم تۆ کوردى تۆ بێچوه شێرى نه‌ته‌وه‌ى کاوه‌ى ئازا و دلێرى
باب و باپیرت خزم و که‌س وکار زۆریان کێشاوه مه‌ینه‌تى وئازار
بۆ پارێزگارى نامووس و ماڵیان قه‌ت نه‌وه‌ستاوه‌ده‌ست وگۆپاڵیان
تۆش وه‌ک ئه‌وان به نه‌ترس و نه‌به‌ز بازى کێوى به نه‌ک که‌وى قه‌فه‌س
هه‌ى لاى لایه رۆڵه لای لایه هیواى دوا رۆژم له ده‌ست تۆ دایه