پەیکەری ئازادی و تاریخەکەی. رەحمان ئیبراهیم زادە.
ئەو کات کە پێشمەرگە بووم و لە شاخ بووین هەر کات دەچووین بۆ عەملیاتێک یان شەرێکمان بە سەر دادەسەپا و هاورێیکی پێشمەگەم شەهید دەبوو، هاورێکانی دیکەم دەیان گووت هەزار رەحمەت لە گۆرت ، بۆ ئەوە دەبێ پەیکەری ئازادیت لێ دروست بکەین.
من هەر ئەو کات بیرم لەوە دەکردەوە ، گەلۆ دەبێ پەیکەری ئازادی کێوی قەندیل و تەرغە و داڵانپەر بێ، یان دەشتێکی کاکی بەکاکی بێ، یان گۆری ئەسعابەیەک و شێخ و موشایخێکی گەورە بێت، یان سەرکردەوە رێبەرێکی کاریزما و چاونەترسی کورد بێت.
شەو و رۆژ هەر بیرم لێ دەکردەوە، و دەم گوت رەنگە ئەو شتە زۆر گەورە بێت و ریشەکەی بۆ سەدان هەزار ساڵ پێش ئێستا بگرێتەوە، یان لە میژوو دا کارەساتێکی گەورە رووی داوە کە من نازانم و هەر لە خۆ را بەدوای دا وێڵم.
تا ئەو رۆژانە کاک حوسێن نازداری بەرێز بابەتێکی لە سەر ئازادی نوسیبوو، منیش فەوری دەورانی شاخ و پێشمەگایەتی و پەیکەری ئازادیم وەبیر هاتەوە و بە دوای سەرەداوێک دا دەگەرام و سەرئەنجام دۆزیمەوە، کە پەیکەری ئازادی نە کێوی بڵندە و نە دەشتی کاکی بە کاکی و نە رێبەرو سەرکردەیەکی کاریزمای میژوویی کوردە، تەنها مس و ئاسنی رووتە.
بەڵێ خوێنەرانی بەرێز پێم ناڵێن هەدییەکی لە ئاسن و مس دروست کراوی فەرانسە کە داویەتی بە وەڵاتی ئەمریکا لە سەدومین ساڵی سەربەخۆیی دا چە پەێوەندیەکی بە شەهید و سەرکردەو قارەمانەتی پێشمەرگەی کوردەوە هەیە.
ئەوەش تاریخی پیکەری ئازادی.
پیکەری آزادی (به انگلیسی: Statue of Liberty) کە ناوە رەسمیکەی «ئازادی رەوشەنبیری جیهانە» (به انگلیسی Liberty Enlightening the World – به فرانسی : La liberté éclairant le monde)، ئەو پەیکەرە زۆر گەورەیەو لە ساڵی ۱۸۸۶ (میلادیەوە دروست کراوەو) لە لاین وەلاتی فرانسه وە بە هەدیە دراوەتە بە وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.
ئەو پەیکەرە لە جەزیرەی ئازادی لە بەندەری نیۆیورک دانەراوە (لە نیویۆرک پەیکەرەکە لەلایەن فرێدریک بار تۆلدی داتێشراوە )ئەو پیکەرە بە شێوەیوکی نەمادین بۆ بە خێرهاتن کردەنی ئەو گشتیارانە دانەراوە کە لە رێگای ئاوییەوە دەێن بۆ نیویورک. ئەو پیکەرە تەوا لە جنسی مس دروست کراوە ، لە ساڵی ۱۸۸۶ دا بەبۆنەی سەدەمین ساڵی دامەزرانی وەڵاتی ئەمریکا کە لە ئینگلستان جودابووە، به نیشانەی نمادی دۆستایەتی لە لایەن فرانسەوە پێشکێش بە وەڵات یکگرتووەکانی ئەریکا کراوە.
ئەو پەیکەرە لە لایەن پیکەرتاش فردریک بارتولدی فرانسەوی، و گوستاو ایفل، ئەندازیاری فرانسی برج ایفل، تەر راعی کراوە. هەر وەها نوعی مەسەکەشی لە لایەن ئوژن ویوله لودوک پێشنیار کراوە.
کە پەیکەرەکە وێنەی ژنێکەو مەشخەڵێکی بەدەستەوەیەوەو بەدەستەکەی تریشی کتێبێکی پێیە کە بە ژمارەی رۆمی لێی نووسراوە(JULY IV MDCCLXXVI (٤ی تەمموزی ١٧٧٦) کە رۆژی سەربەخۆیی ئەمریکایەو پەیکەرەکە بەرزییەکەی زیاتر لە ٤٦ مەترە کەدەکاتە ١٥٦ پێ ، بەپێی ئامارەکان تەنیا لەساڵی ٢٠٠٩ نزیکەی ٢.٣ ملیۆن سەردانیکەری هەبووە.
ئەمرۆ پەیکەری ئازادی یەکێکە لە گەورەترین نمادەکانی وڵاتی ئەمریکایە.
لە پێش دامەزراندنی سیستەمی هەوای بینی ئەمریکاو وەڵاتانی تر، پەیکەری ئازادی یەێیک لە گەورەترین نیشانەکانی گشتیارانی ئاوی بوو کە نیزیک لە وەلاتی ئەمریکا دەبوونەوە لە دورەوە دەیان بینی.
شوێنی پەیکەرەکە بەندەری گای نیۆرکەو لە ساڵی 1924 دا بە یەکێک لە سمبوولەکانی میراسی تاریخی ئەمریکا هەژمار کراو مەسئولیەتی پاراستنەکەشی بە بەشی پارکە نیشتیمانیەکانی ئەمریکا لە وەزارەتی ناوخۆ سپیردرا.
شەکڵی زاهیری ئەو پیکەرە وەکوو پیکەری باستانی غولی رودس و پیکەری کارلو پوروموی کەشیشی ئیتالیایی دەچێت، شوێنی پیکەرەکە بە شوێنێکی میراسی جیهانی وێنیسکۆ دەێتە هەژمار.
لە سالی ۱۹۰۳ شعرێکی اما لازاروس به ناوی”غول نوێ” لە سەر روی برنزەکەی نوسراوە و لە نێوە راستەکەشی دا پیکەری ئازادی کێشراوەتەوە.
ئامادەکردەنی: رەحمان ئیبراهیم زادە.