دکتۆر قاسملوو، بیرمەندە شۆڕشگێڕەکە. شەریف هەژارى

ماوەیەکى دیکە (١٣/٧/١٩٨٩) ساڵیادى تیرۆرکردنى یەکێک لە دانسقەترین ڕێبەرانى کورد، د.عبدالڕەحمان قاسملوویە، هەڵسەنگاندن‌و شیکارى لەسەر تێزە سیاسییەکانى قاسملوو، دبلۆماسیەتیى قاسملوو، ئەخلاق‌و مۆرالى قاسملوو، زمانەوانى قاسملوو، ئەدیبى‌و شێعرناسیى لاى قاسملوو بە مشتومڕو لێکدانەوەى بەڵگەدارى ورد ئەبێت کە توێژەرو ڕاڤەکار پاشخوانى زانستی لەسەر زانستەکانى “فەلسەفەى سیاسى‌و دبلۆماسى، مێژوو و زمانزانى” بە مێتۆدى وردبوونەوەى شیکاریى‌و مشتومڕەوە هەبێ‌و بتوانێ جیاجیا تەواوى تایبەتمەندییەکانى قاسملوو بخاتەڕوو.

بۆیە نووسینێکى وا خۆى لە چەندین تێزى دکتۆرادا ئەبینێتەوەو منیش نامەوێت لەم وتارەم‌دا زۆر بنووسم، بەڵکوو ئەمەوێت ئاماژە بە چەند خاڵێک بکەم کە بەلاى خۆمەوەو لە ئەزموونى نووسین‌و کتێب لە بارەى شۆڕش‌و شۆڕشگێڕانى ڕۆژهەڵاتى کوردستانەوە وا ئەزانم خاڵگەلێکى نوێن‌و، ئامادەشم لەگەڵ هەر بەڕێزێک کە پسپۆڕى مێژوو بێت‌و لە هەر یەکێک لە زانکۆکانى کوردستاندا بێت سیمینارى زانستى سازبکەم‌و خاڵەکانى ئەم بابەتەم بسەلمێنم، بۆ خۆشم لە زانکۆى سلێمانیم‌و هەر پسپۆڕێکى مێژوو ئەم خاڵانە بە گەورەکردن ئەزانێت یان سەرنجى لەسەریان هەیە‌و ئامادەیى تێدا هەیە بۆ مشتومڕى زیاتر، ئەتوانێت بفەرموێت لە زانکۆى سلێمانیى‌دا بەخۆشحاڵیەوە لە سیمینارێکى زانستى‌دا دیبەیتى چڕ‌و ووردى لە بارەوە ئەکەین، چونکە من پێموایە ئیتر پێویستییەکى سەرەکییە کە لە زانکۆکانماندا پێشبڕکێى زانستى لەسەر ئایدیا نوێیەکان بهێنینەکایەوە، بۆ ئەوەى چ مێژوومان‌و چ ڕێبەرانى ڕابردووى کورد هەڵسەنگاندنى تەواو زانستییان بە دوور لە ئایدیاى حیزبى بۆ بکرێت.

ئەو تایبەتمەندییە دەگمەنى‌و دانسقانەى کە لە کەسێتیى د.عبدالڕەحمانى قاسموودا هەبووە‌و، تا ئێستا هەندێک لەو تایبەتمەندییانە لە ئاستى جیهاندا لە هیچ ڕێبەرێکدا نەبووە‌و هەندێکیشى تەواو دانسقەن لە ئاست ڕێبەرانى کورد‌و جیهانى ڕۆژهەڵاتدا:

١- “قاسملوو” تاکە ڕێبەر بووە لەسەر زەوى‌دا‌و تاکە نەفەرى یەکەمى حیزبێک بووە لە ئاست تەواوى نەفەرى یەکەم‌و سەرکردەى یەکەمى حیزبەکانى ووڵاتاندا لە جیهاندا کە زیاتر لە “١٠” زمانى زانیبێت، زمانەکانیش (فەرەنسى، ئینگلیزى، ڕوسى، عربى، فارسى، تورکى،چیکى، سلۆڤاکى، ئازەرى، کوردى) بوون.

ڕوونە کە لە ناو کورد دا هیچ ڕێبەرێک نەبووە کە دە زمانى زیندووى جیهانى بزانێت، بەڵام قاسملوو زانیوویەتى، وەک ئەوەى کە خۆشم ماستەرم لە: “ستراتیژى بەریتانیا لە ئەمەریکا لە زانکۆى لەندەن”دا هەیەو ئاشناى مێژووى ئەوروپا و ئەمریکاو بزاووتە شۆڕشگێڕییەکانیانم‌و بە دیقەتەوە کەسایەتى نەفەرى یەکەمى شۆڕشەکانیانم هەڵسەنگاندووە، ئەوا بۆم دەرکەوتووەو ئەشى سەلمێنم، کە قاسملوو تاکە نەفەرى یەکەمى حیزبێک بووە لە ئاست تەواوى سەرۆکى یەکەمى وڵاتان‌و ڕێبەرانى یەکەمى پارتە سیاسییەکان لە جیهاندا کە دە زمانى زانیبێت.

٢- لە ڕووى هەڵسوکەوتى کۆمەڵایەتى‌و هەڵچوونەوە، قاسملوو تاکە ڕێبەرێک بووە لە کوردو بەگشتیش لە جیهانى ڕۆژهەڵات‌دا کە بۆ ماوەى نزیک بە ٣٠ ساڵ (١٩٨٩-١٩٧٠)، ڕێبەرایەتى جووڵانەوەیەکى شۆڕشگێڕیى بەهێزى کردبێت کە جووڵانەوەى ڕۆژهەڵات لە سەردەمى قاسملوودا بە بڕشتر بوو لە ئێستا، ئەوا تاکە ڕێبەرى کورد و جیهانى ڕۆژهەڵات بووە کە “جنێو و ووشەى ناپەسەندى کۆمەڵایەتیى” هەرگیز بۆ هیچ یەکێک لە نەیارەکانى بەکارنەهێناوە، لە کاتێکدا بە سەدان ووتارى جۆشدەرى نەتەوەیى هەیە لە شەڕەکان دا دژ بە دەسەڵاتى داگیرکەرى ئێران، بەڵام قاسملوو تاکە ڕێبەرێک بووە کە ئەتەکێتى گفتوگۆو لێدوان‌و وتارە حەماسییەکانى زۆر بە ئەدەبانە بووەو، وتارەکانى لە سەخترین ساتى شەڕەکانیش‌دا بە دوور بووە لە هەر جۆرە بەکارهێنانێکى وشەى نەشیاوى کۆمەڵایەتیى.

٣- قاسملوو پێچەوانەى ڕێبەرانى دیکەى کوردەوە زۆر دژى “فەرد پەرستى لە ناو حیزبەکان”دا بوو، هەر بۆیە قاسملوو تاکە ڕێبەرى کورد بووە کە هەڵواسینى وێنەکانی‌و شیعارو هوتافدانى “بژى قاسملوو”ى لە نێو ڕیزەکانى حیزبەکەیدا قەدەغە کردبوو، کە  بۆ سەلماندنى ئەم تایبەتمەندییە ناوازەیەى قاسملووش بە سەدان ڤیدیۆو دۆکیۆمێنتى بەردەست هەن. بەلاى قاسملوەوە نرخ‌و بەهاى “گشت” هەمیشە لە پێشتردا بووە هەتا هى “تاک”، با ئەو تاکەش “سەرکردە” بووبێ! ئەمەشى تەنها لە پێناوى نرخ گەڕاندنەوە بۆ “گشت ئەندامان” دادەناو ، قاسملوو پێى‌وابوو “بونیادنانى کۆمەڵگایەکى تەندروست بە خۆبەزلزانین‌و خۆپەرستییەوە بنیادنانرێ، بەڵکوو بە شەرعیەتدان بۆ گشت کۆمەڵگا بنیاد ئەنرێ”.

٤- لە ڕووى خیانەتى نەتەوەییەوە، قاسملوو تاکە ڕێبەرى کورد بووە کە لە پاش ساڵانى ١٩٧٠ وەک نەفەرى یەکەمى حیزبێک لە مەیدانى سیاسى‌دا بووبێ هەتا ١٩٨٩، کە دەکاتە نزیک بە ٣٠ ساڵى سەرکردایەتى جووڵانەوەى چەکدارى دژ بە ڕژێمى ئێران، کەچى بە هیچ جۆرە خیانەتێکى نەتەوەییەوە تێوە نەگلاوە! بەتایبەت هەموو بەڵگە مێژووییەکان گەواهیدەرى ئەو ڕاستییەن کە لە سەردەمى قاسملوودا “هیچ کوردێک بۆ ڕژێمێکى داگیرکەر نەکوژراو تیرۆر نەکرا” لەلایەن حیزبەکەى قاسملووەوە، ئەمە سەرەڕاى ئەوەى قاسملوو هێندە زانایانەو لێزانانە سیاسەتى ئەکرد کە هەرگیز بە زیان گەیاندن بە جووڵانەوەى شۆڕشگێڕیى بەشەکانى دیکەى کوردستان (باشوور، باکوورو ڕۆژئاوا) نەدەشکایەوەو هیچ خیانەتێکى نەتەوەیى بەردەست لە تەواوى ژیانى قاسملوو دا ناتوانین بەدەست بێنین.

٥- قاسملوو تاکە ڕێبەرى سیاسیى کوردە کە تواناى داهێنانى تێزى سیاسیى هەبووەو ئەشتوانم بڵێم کە” تاکە بیرمەندێکى سیاسیى کوردە”، ئەو کۆمەڵە تێزەى کە قاسملوو هێناویەتیە نێو کایەى سیاسەتەوە یان داهێنانێکى نوێى لە جێبەجێکردنیان‌دا خستووەتەڕوو بریتین لە : ( سەربەخۆیى بڕیاردان، ئەخلاق لە سیاسەتدا، بەرپرسیارێتى، دیموکراسیى ڕاستەقینە، سۆسیالیزمى دیموکراتیک) کە ئەگەر بە وردى لێى بتوێژینەوە ئەوا بۆمان دەرئەکەوێ کە تێزەکانى تا چەندێک پڕبایەخن بۆ کۆمەڵگاى مرۆڤایەتى. بۆ نموونە ئەگەر بە کورتى لە تێزەکانى فەیلەسووفێکى وەک “ماکیاڤێلى”و بیرمەندێکى وەک “قاسملوو” بڕوانین، ئەوا قورسایى تێزەکانى قاسملوومان بۆ ئەسەلمێ کە یەکەمیان “ماکیاڤێلى” وەک نموونەى فەیلەسوفێکى سیاسى لە تێزەکانیدا “مۆراڵ” لە کایەى سیاسى‌دا ون ئەکاو، دووەمیشیان “قاسملوو” وەک بیرمەندێکى سیاسى لە تیۆرییەکانیدا “مرۆڤگەرایى”و مۆراڵ دەکاتە پێوەرى جووڵەو تایبەتمەندیى مرۆڤى سیاسەتووان. ئەم مشتومڕە ئەیەوێ زیاتر لێکدانەوە و شیکارى لە نێوان تێزەکانى ئەو دوو بیرمەندە دا لەسەر بکرێ، وەلێ بە شارەزایى دەقیق لە تێز و نووسینەکانى هەردوولایان و هەڵسەنگاندنى بێلایەنانەوە.

ئەم خاڵانەى کە خستمەڕوو بە دوورن لە هەر سۆزو عاتیفەیەک بۆ نەتەوەکەم کە نەتەوەى کوردە، یان لانى کەم بۆ ڕێبەرێکى نەتەوەى کورد کە “قاسملوو”ە، بەڵکو بە دیقەتەوە ئەم تایبەتمەندییانەم لە خوێندنەوەى تێزەکانى قاسملوو و بەراوردکردن لەگەڵ ڕێبەرانى جیهان‌و کورد دا ئەنجامم دا، هەر پێشنیارو ڕەخنەیەکیش لەسەر ئەم بابەتەم هەبێ، سوپاس بۆ هەر بەڕێزێک کە لە ڕێى فەیسبووکەوە پێم بگەیەنێت.

سەرچاوە:  فەیسبووکی بەرێز Shareef Hazhariy وەرگیراوە .شەریف هەژارى “ماستەر لە ستراتیژى بەریتانیا لە خاکى ئەمریکا لە زانکۆى لەندەن”