سنندج؛ ابرقلب قیام. مادح احمدی
سنندج؛ ابرقلب قیام. مادح احمدی
شهرها بەعنوان یک پدیدەای مدرن در بافت سیاسی و اجتماعی یک واحد جغرافیایی جایگاە ویژەای دارند و در روند توسعەی اقتصادی و ایجاد روابط با واحدهای دیگر در بعد داخلی و بین‌المللی ایفای نقش می‌کنند. علیرغم این، شهرها در روند تغییر و تحولات جامعە و سازماندهی و شکل دهی آنها نیز بصورت داینامیک ایفای نقش خواهند کرد. از منظر سیاسی شهرها متشکل از نهادها و تشکلهای گوناگونی هستند کە در تبادل و تاثیرگذاری، در روابط میان ملتها و دولتها نقش کلیدی دارند. در چهارچوب یک واحد جغرافیایی، شهرها بە میزان رشد و توسعە اقتصادی، بە میزان رشد و توسعەی فرهنگی و هنری، بە میزان پویایی و تحول خواهی در آن واحد جغرافیایی دیدە می‌شوند و از این طریق بر دیگر شهرها اثرگذار و یا از آنها تاثیرپذیز هستند. در جنبشهای سیاسی و اعتراضات مردمی، شهرها از نقش کلیدی برخوردار هستند و در شکل دهی بە نتیجە رساندن اعتراضات نقش سرنوشت‌سازی را ایفا می‌کنند. از این منظر، با در نظر گرفتن چند الگوی مبارزاتی و مقاومتی، بە نقش شهر سنە (سنندج) در برپایی و گسترش قیام ژینا خواهیم پرداخت. از نقطەی شروع قیام ژینا تاکنون، شهر سنە (سنندج) بدون هیچ وقفەای روزانە میدان مقاومت در برابر سرکوب شدید نیروهای حکومت بودە و تاثیر این مقاومت فراتر از مرزهای سنە و شهرهای کوردستان بودە است.
در نبرد استالینگراد ( ۱۲ سپتامبر ۱۹۴۲ – ۲ فوریه ۱۹۴۳ ) کە بە یکی از طولانی‌ترین نبردهای تاریخ شهرت دارد، مقاومت این شهر در مقابل یورش ارتش آلمان (برای سلطە بر این شهر و کرانەی رود ولگا) و در نهایت ضد حملەی ارتش روسیە و محاصرەی نیروهای آلمان، این نبرد را بە یکی از سرنوست‌سازترین نبردهای جنگ جهانی دوم بدل ساخت و در نتیجە هم معادلات پایان جنگ را تحت شعاع خود قرار داد و نیروهای آلمان نازی متحمل شکست سنگینی شدند. این نبرد، استالینگراد را بە نماد مقاومت علیە آلمان نازی بە رهبری آدلف هیتلر تبدیل کرد، علیرغم خونین بودن آن، در نهایت نیروهای هیتلر را در هم کوبید و معادلات جنگ را در جبهە شرقی جنگ جهانی دوم بە نفع ارتش سرخ تغییر داد.
در سپتامبر ٢٠١٤ نیروهای داعش با حملە بە شهر کوبانی در روژاوای کوردستان، این شهر را بە محاصرەی خود درآوردند. در جریان این نبرد بیش از چهارصد هزار نفر بە آنسوی مرزها آوارە شدند. علیرغم حملات و خونین و مرگبار داعش، نیروهای کورد کە در درون شهر محاصرە بودند، تسلیم مرگ و حملات وحشیگرانەی نیروهای داعش نشدند و با مقاومتی سرسختانە دوبارە زیستن را انتخاب کردند. این مقاومت سرسختانەی، باعث جلب توجە افکار عمومی جهانیان و فشار برای حمایت از مقامت کوبانی و آزادسازی این شهر از محاصرە نیروهای داعش شد. در نهایت با حمایت نیروهای ائتلاف بە رهبری آمریکا و ارتش آزاد سوریە و نیروهای پیشمرگە حکومت اقلیم کوردستان – عراق، در اواخر ژانویە ٢٠١٥ محاصرە شهر شکستە شد و کوبانی آزاد شد. در واقع این مقامت باعث شد کە ورق جنگ بە نفع نیروهای YPG برگردد و کوبانی بەعنوان نماد مقاومت در برابر بربریت داعش در قرن بیست ویکم نزد جهانیان شناختە شود.
در بعدی وسیعتر، بعد از آغاز حملەی روسیە در اواخر فوریەی ٢٠٢٢ بە اوکراین، اکثر تحلیلها بر این بود کە اوکراین در برابر تهاجم چند جانبەی نیروهای روسیە توان مقاومت را ندارد و حتی آمریکا از رئیس جمهور این کشور خواست کە کشور را ترک کند. در واقع، ولادمیر زلنسکی، با ماندن کنار مردم اوکراین بە نماد شجاعت و قلب مقاومت این کشور علیە حملات روسیە بدل گشت. این مقاومت و ماندگاری، باعث ایجاد اتحاد در داخل اوکراین علیە روسیە و جلب حمایتهای بین‌المللی شد. از این رو، اوکراین نە تنها زیر سلطەی روسیە نرفت، بلکە بە باتلاقی برای ارتش روسیە بدل گشتە و تاکنون هزینەهای سنگینی را روی دوش روسیە گذاشتە است. از سوی دیگر هم، بە نماد مقاومت تمام اروپا علیە زیادەخواهی و فشارهای روسیە تبدیل شدە و جامعەی جهانی از آن حمایت می‌کنند.
بعد از مرگ ژینا امینی در روز ٢٥ شهریور (١٦ سپتامبر٢٠٢٢)، تظاهرات علیە مرگ وی و نقش نیروهای امنیتی در جانباختن ژینا، در روز ٢٦ شهریور از شهر سنە آغاز شد. در مدت زمانی کوتاهی این تظاهرات بە دیگر شهرهای کوردستان همچون سقز، بوکان، مهاباد و سایر شهرهای ایران رسید و بە یک قیام سراسری علیە ٤٣ سال حاکمیت نظام جمهوری اسلامی بدل گشت. در طول هفتەهای گذشتە، در بیش از ١٢٠ شهر ایران بە صورت متمادی و پراکنندە مردم بە خیابانها آمدەاند و خواستار سرنگونی حاکمیت جمهوری اسلامی شدەاند.
در این میان نقش شهر سنە از چند جهت اهمیت بیشتری دارد و این شهر عملا نقش کلیدی را در این قیام بر عهدە گرفتە است. نخست، سنە بەعنوان نقطەی شروع تظاهرات در طول ٥٠ روز گذشتە بە صورت متمادی، صحنەی رویارویی میان مردم و نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی بودە است. دوم، سنە بە نقطەی تکثیر و گسترش تظاهرات علیە جمهوری اسلامی بدل گشت است. بەگونەای کە با اوجگیری تظاهرات و درگیری میان مردم و نیروهای سرکوبگر حکومت، تظاهرات و بە خیابان آمدن مردم در دیگر شهرهای کوردستان و ایران اوج گرفتە است. تظاهراتهای روز ١٦ مهر و چهارشنبەی گذشتە مصداق این ادعا هستند. سوم، در شهر سنە، تظاهرات در انحصار گروە سیاسی خاصی و یا طبقەی خاصی نیست، بلکە تمام اقشار و طیفهای کە ساختار این شهر تشکیل می‌دهند در این قیام حضور گستردەای دارند. از دانشجویان و محصلین گرفتە تا کارگران و بازاریان، از معلمین و پرستاران و پزشکان گرفتە تا بخشی از کارمندان شماری از نهادهای دولتی، از محلەهای حاشیەای و فقیرنشین تا مرکز شهر و محلات بالا شهر در این خیزش سرتاسری مشارکت فعال دارند. البتە نباید فراموش کرد حضور نسل جوان، در پیشروی و رادیکالیزەتر کردن تظاهرات، در تمام شهرها پررنگتر و جشمگیرتر است. این ویژگیها نقش محور بودن سنە در قیام اخیر را بر جستە کردە است و اکنون بە یک نماد و الگوی مبارزاتی علیە جمهوری اسلامی در کوردستان و ایران تبدیل شدە است.
پیش زمینەی این نقش محوری سنە، فراتر از آغاز قیام ژیناست. از همان روزهای آغازین سرکار آمدن جمهور اسلامی، شهر سنە مقاومت خونین ٢٤ روزە سال ١٣٥٨ را در کارنامەی مبارزاتی خود علیە این نظام دارد. شهرت و محوریت سنە در عرصەی موسیقی، هنر و فرهنگ فراتر از مرزهای کوردستان و ایران است و از یک جایگاە بین‌الملی برخوردار است. در عرصەی فکر و اندیشە نیز، سنە کانون اصلی مباحثات فکری و گفتمانی در کوردستان بودە است. این کانون در بیش از دو دەهەی گذشتە، عملا مسیر تحول‌خواهی و ترقی‌خواهی شهرهای کوردستان را در میان جریانهای فکری بەسوی نواندیشی هدایت کردە است. در عرصەی مبارزات سیاسی جنبش ملی مردم وکردستان، سنە در قالب یک شهر پویا و متنوع، سکان‌گذار از یک جنبش لوکال بەسوی یک جنبش سراسری و ملی در شهرهای کوردستان را در دست داشت و موتور متحرکەی جنبش حق‌‌طلبانەی مردم کوردستان بودە و هست.
این ویژگیها، باعث شدە کە سنە در قالب یک شهر پویا در بافت سیاسی و اجتماعی کوردستان بەعنوان یک واحد جغرافیایی وسیع نقش محوری را ایفا کند. از این رو، با در نظر گرفتن گوناگونیهای ساختاری و جمعیتی سنە و نقش و حضور آنها در رویداهای درون جامعە، این شهر بە نقطەی اتصال طیفهای مختلف فکری و سیاسی در کوردستان تبدیل شدە است. بنابراین، سنە کانون بە هم رسیدن طیفهای مختلف درون مبارزات مردم کوردستان در شهرهای مختلف علیە حاکمیت جمهوری اسلامی بودە است. بنابراین، میزان رشد و توسعەی فعالیتهای سیاسی، فرهنگی، هنری و… در شهر سنە در دیگر شهرهای کوردستان تاثیر گذار بودە و بازتاب داشتە است.
در قیام اخیر، از نقطەی شروع تاکنون، شهر سنە کانون توجە و تکثیر تظاهرات بودە و خیزش مردم در سراسر شهرهای کوردستان و ایران را تحت شعاع قرار دادە است. نقش محوری این روزهای سنە، کمتر نیست از نقش مقاومت استالینگراد در جنگ جهانی دوم برای روسیە در برابر نیروهای آلمان نازی و کمتر نیست از نقش محوری کوبانی در مقاومت روژاوا در برابر توحش نیروهای داعش. همانگونە کە مردم اوکراین، با مقاومت شجاعانەی خود، تهاجم ارتش روسیە را ناکام گذاشتند، امروز سنە نیز بە نماد و قلب مقاومت قیام ژینا در مقابل توحش یکی از “قویترین ساختارهای سرکوب” در جهان تبدیل شدە است. وجە تمایز میان سنە و نبردهای استالینگراد، کوبانی و مقاومت اوکراین در این کە کوبانی و استالینگراد و اوکراین از سوی یک ارتش یا نیروی خارج از مرزهای خود مورد تهاجم و محاصرە قرار گرفتند، ولی این در مورد سنە کاملا بر عکس است و مردم این شهر بیش از ٥٠ روز است کە مورد حملات و شلیک مستقیم نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی در داخل قرار گرفتەاند و جوانان این شهر با دستهای خالی در برابر این بربریت ایستادەاند و مقاومت می‌کنند.
رویارویی جوانان و مردم مقاوم سنە در هفتەهای گذشتە علیە نیروهای سرکوبگر رژیم، این شهر را بە اَبَر قلب قیام سراسری مردم شهرهای کوردستان و دیگر شهرهای ایران بدل ساختە و مقاومت و مبارزە مردم سنە در برابر دستگاە سرکوب رژیم، بر آیندە خیزش و تظاهرات در سایر شهرها تاثیرگذار خواهد بود. در واقع دستگاە سرکوب حکومت در کنترل مقاومت مردم سنە ناتوان و ازکار افتادە است، بدون شک ادامە این روند، ساختار سرکوب حکومت را در شهرهای دیگر نیز فلج خواهد کرد.
این مطلب در شمارە ٨٣٤ روزنامە کوردستان منتشر شدە است.