نوسینێکم لەسەر شەهید مەلا ئاوارە لە ڕۆژنامەی کوردستانی ژمارە ٨٠٦ دا بڵاو کراوەتەوە. مسته‌فا شه‌ڵماشی

یادێک له‌شه‌هید ئاواره ی شۆڕشگێڕ و شاعیر‌

نوسینی مسته‌فا شڵماشی

هەدا نادەم ڕۆژ و شەوێ
خۆم بسرەوم، دڵ ناسرەوێ

تاکو هەلم دەست دەکەوێ
دنیا گشتی سەریەک کەوێ

لێم ببڕن خۆراک وخەوێ
کوردم، کوردستانم دەوێ

هیوای بەرزم قەت نانەوێ

تاکو قۆناغی سەربەستی
ئەسپی خەباتم ناوەستی

تا دەرنەچم لە ژیردەستی
نامهەوێ سەرمایەی هەستی

مەرگ نەک ژینی ژێردەستی
کوردم کوردستانم دەوێ

هیوای بەرزم قەت نانەوێ

له‌کاتێک دا ٥٣ ساڵ به‌سه‌ر شه‌هید کرانی کادری ڕێبه‌ر و به‌وه‌جی حیزبی دیموکڕاتی کوردستان، شه‌هید مه‌لا ئاواره‌دا ڕاده‌برێ، هیشتا هاوڕییانی و حیزبه‌که‌ی له‌مه‌یدانی خه‌باتی دژوار، بەڵام سەرفرازانە دا، بێ پشوودان دریژه‌به ڕێبازه‌که‌ی ده‌ده‌ن و نێوەرۆکی هۆنڕاوە نیشتمانیەکانی بە کردەوە جێ بەجێ دەکەن. شه‌هید مه‌لا ئاواره‌ته‌نیا شۆڕشگێڕ نه‌بو، به‌لکو هۆنه‌ر و هه‌ستیاریش بوو. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌له‌بنه‌ماڵه‌یه‌کی خوێنده‌وار و ئاینی له‌دایک بو، زۆر زوو توانی فێری خوێندن و نوسین بێ. هه‌ر زوو هه‌ستی هۆنه‌ری بزووت و توانی له‌نێو دڵی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک دا جێگای خۆی بکاته‌وه‌. هێشتا ته‌مه‌نی زۆر که‌م بو که‌خه‌ڵکی پرس و ڕایان پێ ده‌کرد وکه‌ڵکیان له‌بیر و بۆچونه‌کانی وه‌ر ده‌گرت.

مەلا ئەحمەدی شڵماشی مەشهور بە مەلا ئاوارە، لەبەر ئەوەی لە بنەماڵەیەکی ئاینی خوایندەوار بو،هه‌رزوو‌له‌لایه‌ن باوکیه‌وه‌خرایه‌به‌ر خوێندن. له‌پێش دا هیندێک کتێبی فارسی و قورئانی له‌لای باوکی خویند. پاشان بۆ دریژه‌دانی خویندن ڕووی له‌حوجره‌ی مزگه‌وته‌کانی کوردستان کرد، که‌له‌و سه‌رده‌مه‌دا ته‌نیا سه‌رچاوه‌ی زانیاری له‌دێهاته‌کانی کوردستان دا بوون. بەو پێیە شەهید ئاوارە هەر لە سەرەتای تەمەنی لاوەتیەوە کەوتە نێودەریای کۆمەڵانی خەڵک و لە گەڵ دەرد وڕەنجەکانیان ئاشنا بوو.

ئاواره‌ مرؤڤێکی به‌هه‌ست و کۆمه‌ڵایه‌تی بو. زۆر زوو ئاگاداری گیر و گرفته‌کانی خه‌ڵک ده‌بو، به‌دیتنی زووڵم و زۆر ده‌ڕه‌نجا و هه‌وڵی ده‌دا یارمه‌تی هه‌ژاران بدا. ئاواره‌ڕه‌نج و ئازاری هه‌ژارانی کوردستانی به‌شیعر ده‌رده‌بڕی. ئه‌و به‌زمانی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک هۆنڕاوه‌ی ده‌هۆنده‌وه‌‌. بۆیه‌شێعره‌کانی زمانه‌و زمان ده‌گه‌ڕان و له‌گوێی گه‌وره‌و بچوکی خه‌ڵکی کوردستان دا ده‌ده‌زرینگانه‌وه‌. شیعره‌کانی ئاواره‌ئاوێنه‌یه‌کی باڵانوین بوون له‌نیشاندانی ژیانی پڕلە چه‌رمه‌سه‌ری گه‌لی کورد دا. ڕێ نیشانده‌ر بوون بۆ به‌ر به‌ره‌کانی له‌گه‌ڵ زۆرداران و فێنک که‌ره‌وه‌ی دڵی هه‌ژاران بوون له‌کاتی ته‌نگانه‌دا.

ئه‌و له‌(هاواری توتنه‌وانێکی ناوچه‌ی سه‌رده‌شت) دا توانیویه‌تی ده‌رد و مه‌ینه‌تی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان ده‌ستنیشان بکا. ئەو بەقووڵایی دەرد و مەینەتەکانی زەحمەتکێشانی کوردستان دا چووەتە خوار وبە وێنەی سەناریۆیەکی نیشاندەری ڕاستیەکانی کۆمەڵگای ئێمە، ئەسەرێکی خوڵقاندووە کە دەکرێ فیلمێکی دڕامای بەهێز وکارتێکەری لێ بەرهەم بهێنرێ.

توتنه‌وانێکی هه‌ژارم
بێ خانوو بێ زه‌وی و زارم

بێ پوڵ و پاره‌ وبزن و مه‌ڕ

دوورم له‌خێر، نیزیک له‌شه‌ڕ

منداڵم ڕووت و برسی یە

ژیانم پڕ لە مەترسی یە

ڕووم نییە بچمە نێو خەڵک
بێ بەرگ و پێڵاو بێ کەڵک

بەڵام چی بکەم چارە ڕەشم

خەرمانم زۆرە و بێ بەشم

…………..

بەمجۆرە درێژە دەدا و لە کۆتایی شیعرەکە دا ڕێگا چارە بۆ ئەم دەرد و مەینەتیانە دەستنیشان دەکا؛

ئەی وەرزێران، ئەی جووتێران
ئەی تووتنەوانی ماڵ وێران

با بە یەک دڵ و یەک زمان
بە خەباتی شێلگیرمان

تا دوا پشوو هەوڵ بدەین
شەق لەو ڕژیمە هەڵدەین

یەک گرتن هۆی سەرکەوتنە
خەبات ڕێگەی دەسکەوتنە

ئەگەر یەک بین و یەک بگرین
لەگەڵ یەکدا بژین بمرین

زاڵ دەبین و سەر دەکەوین
بەرز دەبین و نانەوین

هەوڵ تەقەللای بێ ووچان
بێ ماندووبوون بێ پشوودان

تاقە ڕێگای ئازادی یە
هێنەری ڕۆژی شادی یە

له‌(کوردم کوردستانم ده‌وێ) دا ئامانجی گه‌له‌که‌ی زۆر باش پێکاوه‌. هۆنڕاوەیەکی هۆنیوەتەوە کە دەکرێ ئێستاش دوای ٥٣ ساڵ لە شەهیدبوونی ببێتە درووشم و نەخشەڕێگای ڕێبوارانی ڕێبازی کوردایەتی و بە دەستهێنانی مافی دیاریکردنی چارەنووس بۆ نەتەوەی ژێردەستی کورد.

کوردم کردستانم ده‌وێ
هیوای به‌رزم قه‌ت نانه‌وێ

به‌رزه‌ هیوام بۆ نیشتمان
په‌یمان به‌ستم له‌گه‌ڵ یه‌زدان

ده‌ست هه‌ڵناگرم له‌تێکۆشان
تاکو ده‌چمه‌ڕێزی گه‌لان

……..

له‌ (لایی لایه‌ی دایکێکی دڵسۆز بۆ کۆرپه‌ساواکه‌ی) دا به‌قوڵایی ده‌روونیی ژن و پیاوی کورد دا چوه‌ته‌خوار. ئارەزووی هەر دایک و بابێکی کوردی بۆ دواڕۆژی منداڵەکەی دەربڕیوە. سەرەڕای ئەوەی کە لە زمانی دایکەوە ئەرکی دواڕۆژی بۆ کۆرپە ساواکەی دیاری کردووە، باسیش لەوە دەکا کە نەوە لە دوای نەوە، کورد بۆ ئازادی و سەربەخۆیی خەباتی کردوەو تا وەدەستهێنانی ئامانجە پیرۆزەکەی نابێ کۆڵ ندا، هەرچەند ڕێکای تێکۆشان هەوراز ونشێوی زۆریشی هەبێ.

ڕۆڵه‌، کۆرپه‌که‌م ئارامی گیانم
خونچه‌ی گوڵزاری باخچه‌ی ژیانم

جگه‌رگۆشه‌که‌م، به‌رهه‌می ژینم
سه‌روه‌ت ماڵم، ئایین و دینم

هیز و ته‌وژمم، بینای چاوانم
هاوده‌نگی به‌زمی ڕۆژ و شه‌وانم

ڕۆڵه‌گیان مه‌گری، مه‌گره‌به‌هانه‌
بنو دره‌نگه‌، به‌ری به‌یانه

هه‌ی لایه‌لایه، ‌ڕۆڵه‌لای لایه‌

کوێر بێ ئه‌و چاوه‌ی به‌تۆ هه‌ڵنایه‌

………..

هیوام زۆر پێتە وەک باب و کاکت

ببیە سەربازی نەتەوەو خاکت

بە خێوت دەکەم بە گیان و بە دڵ
نەکەی بترسی و لە هیچ بکەی سڵ

زانا و خوێندەوار چاو و دڵ تێربی
ڕۆژی تەنگانە پڵینگ و شێر بی

لاوێکی گورج و خاوەن هۆش و بیر

نەترسی لە بەند، لە کۆت وزنجیر

هەی لایی لایە، ڕۆڵە لایلایە

…………….

له‌ (ڕه‌شبگیری) دا خه‌باتی ساردی گه‌لی کوردی دژی داگیر که‌ران نیشان داوه‌. له‌( گه‌شتی ناوچه‌ی ئالان) دا جوانی سرووشتی کوردستان و خۆشه‌ویستیی نیشتمان له‌دڵی گه‌لی کورد دا زیندوو دەکاتەوە و له‌گه‌لێک هه‌ڵبه‌ستی تر دا بۆ نەتەوەو نیشتمانەکەی ده‌خوێنێ.

ئاواره‌هێنده‌زۆر له‌گه‌ڵ ده‌رد و مه‌ینه‌تی گه‌له‌که‌ی دا ئاشنا بو، که‌هه‌ر له‌ته‌مه‌نی لاوی دا ڕێگای سیاسه‌تی گرته‌به‌ر و بو به‌ئه‌ندامی حیزبی دێموکراتی کوردستان. ئه‌و له‌م سه‌نگه‌ره‌دا به‌ته‌واوی وجودی خۆیه‌وه ‌تێده‌کۆشا. وێڕای ده‌رس خوێندن ته‌بلیغاتی سیاسی بۆ خه‌ڵک ده‌کرد و ته‌شکیلاتی نه‌هێنی پێک دێنا. ئه‌و ببوو به‌یار و یاوه‌ری هه‌ژارانی کوردستان. بە خۆی و گۆچانێکەوە به‌گونده‌کان دا ده‌گه‌ڕاو بۆ به‌رگری له‌مافی خۆیان خه‌ڵکه‌که‌ی هان ده‌دا. ئه‌وانیش ڕێزیان ده‌گرت، پرس و ڕایان پێ ده‌کرد و وه‌ک ڕێبه رێک چاویان لێ ده‌کرد. ئه‌و هێنده‌به‌شێوه‌یه‌کی به‌ر بڵاو کاری ده‌کرد، که‌شاردنه‌وه‌ی خه‌باته‌که‌ی دژوار ببوو. به‌خۆی و گۆچانێکه‌وه‌به‌گونده‌کان دا ده‌گه‌ڕا، به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی باشوری کوردستان، به‌ئاشکرا پشتیوانی لێ ده‌کردو یارمه‌تی کۆ ده‌کرده‌وه‌. پاش وه‌ڕێ خستنی کاروانی گه‌وره‌ی یارمه‌تی به‌ره‌و باشوری کوردستان، ڕژیمی پاشایه‌تی ئاگاداری هه‌ڵس و که‌وته‌کانی بوو به‌دوای دا ده‌گه‌ڕا. ئه‌ویش به‌ناچاری ڕووی له‌باشور کرد و له‌لای مه‌کته‌بی سیاسیی پارتی دێموکڕاتی کوردستان له‌نیزیک گوندی مالومه‌گیرسایه‌وه‌. چه‌ند ساڵێک هاوڕێی خه‌بات بو له‌گه‌ڵ هەردووک سه‌رکرده‌ی خوالێخۆشبو مامۆستا برایم ئه‌حمه‌دو به‌ڕێز مام جه‌لال ڕێبەری کارامەی یەکیەتی نیشتمانی کوردستان وسه‌رۆک کۆماری پێشووی عێڕاق.

شەهید مەلا ئاوارە ساڵی 1964 لە ناوەندی پارتی دێموکڕاتی کوردستان لە مالومەی باشوری کوردستان

پاش تێکچونی مه‌کته‌بی سیاسیی پارتی له‌گه‌ڵ سه‌رۆک بارزانی له‌ساڵی 1964 دا، ئاواره‌و چه‌ند کادرێکی دیکه‌ی حیزبی دێموکراتی کوردستان به‌ناچار گه‌رانه‌وه‌نیو خۆی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان و دیسان به‌خۆو به‌گۆچانێکه‌وه‌، خۆی له‌نێو ده‌ریای کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک هاویشته‌وه‌. هه‌ر له‌وکاته‌دا په‌یوه‌ندی کرت به‌به‌شێک له‌ڕێبه‌رایه‌تی حیزبه‌وه‌که‌له‌و کاته‌دا له‌ناوچه‌ی پشده‌ری باشوری کوردستان نیشته‌‌جێ بوون و خه‌باتی خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌وان لێک گرێ دا. دوای ئه‌وه‌ی که‌کۆمه‌ڵێک له‌کادره‌کانی حیزبی دیموکراتی کوردستان له‌ژێر ڕێبه‌رایه‌تی کومیته‌ی شۆڕشگێڕی ئه‌و حیزبه‌دا ڕوویان له‌نیو خۆی وڵات کرده‌وه‌، شه‌هید ئاواره‌ وه ک یه‌کێک له‌چالاکترین ئه‌ندامانی ئه‌و کومیته‌یه‌ به‌رپرسایه‌تیی ناوچه‌ی سه‌رده‌شتی وه‌عۆده‌گرت و هێنده‌ به‌ڕێک و پێکی کاری کرد که‌تا ئه‌م ساڵانه‌ی دواییش ئاسه‌واری ڕێکخستن و کاری ته‌شکیلاتی ئه‌و هه‌ر ماوه‌و ئه‌و پێگه‌گه‌وره‌یه‌ی که‌ئه‌و بۆ بیر و باوه‌ڕی ڕزگاریخوازیی و کوردایه‌تی پیکی هێنابو، ئێستاش له‌و ناوچه‌یه‌ دا هه‌ر بەردەوامە.

به‌داخێکی گرانه‌وه‌ دوای هه‌ژده‌مانگ خه‌باتی قاره‌مانانه‌، به‌شه‌هید بوونی زۆربه‌ی ڕ ێبه‌رانی، جو ڵانه‌وه‌ی ساڵه‌کانی ٤٦/٤٧ شکستی هینا. شه‌هید ئاواره‌ش دوای ئه‌وه‌ی به‌هۆی خه‌یانه‌تی چه‌ند خۆفرۆشێکه‌وه‌ له‌گوندی دیواڵانی ناوچه‌ی سه‌رده‌شت له‌داو خرا و له‌گه‌ڵ دوو هاوڕێی دیکه‌ی به‌ناوه‌کانی، مه‌لا که‌چه‌و ڕه‌حمانی وه‌تمان چاوشین، هه‌رسێکیان له‌ڕؤژی ١١ ی خه‌رمانانی ١٣٤٧ دا له‌لایه‌ن ڕژیمی جینایه‌تکاری حه‌مه‌ڕه‌زاشاوه، لە “سەرکەنەکان”ی شاری سەردەشت، کە هەر چەند سەد میترێک لە جێگای نیشتەجێ بوونی بنەماڵەکەی شەهید ئاوارە دوور بوو، ‌تیره‌باران کران.

یادیان به‌رز و ڕگایان پڕ ڕێبوار بێ.