وەڵامی حزبی دیموكراتی كوردستان بۆ نامەكانی دەسەڵاتدارانی ئێران: “بگەڕێنەوە سەر رێگەی خومەینی” وشە/ هەولێر – كاوە جەم

خالید عەزیزی سكرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی كوردستان پەڕە لەسەر ناوەڕۆكی نامە گۆڕینەوەكانیان لەگەڵ بەرپرسانی ئێران لادەدا. عەزیزی لە دیمانەیەكدا لەگەڵ رۆژنامەی “وشە” دەڵێت،
” ئێمە وەڵاممان دانەوە كە خومەینی گەیشتە ئەوەی دانوستان لەگەڵ كورد بكات و ئێوەش بچنەوە سەر رێگەی رێبەرەكەتان”.

بەپێی ئەو راپۆرتانەی بڵاو بوونەتەوە، چەكدارانی داعش لە سنووری پەروێزخانەوە نزیكەی 50 كیلۆمەتر لە ئێران دوورن. پێت وایە داعش مەترسیی بۆ سەر ئێران هەبێت؟
داعش دەبێ بخرێتە ناو سیناریۆی سیاسیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دەبێ بزانین بژێویی خۆی لە كوێ بەدەست دێنێت. داعش بەرهەمی كۆمەڵێك كێشەی هەڵپەسێردراو و چارەسەرنەكراوی ناوچەكەیە و پێوەندی بە كێشەی نێوان سوننە و شیعەشەوە هەیە. مادام داعش خوێندنەوەی توندی تایبەت بە خۆی لە ئیسلام و سوننە هەیە، رەنگە لە درێژەی كێشەكانیدا لەگەڵ شیعە، بەشێوەیەك ئێرانیش بگرێتەوە.
یانی پێت وایە دزە بۆ ناو سنوورەكانی ئێران دەكات؟
رەنگە داعش نەتوانێ بە ئاسانی دزە بۆ ناو سنوورەكانی ئێران بكات، بە مەرجێك كە لە نێو سووننەكانی ئێراندا زەمینەی نەبێت. ئەوەندەی من بزانم داعش لە رۆژهەڵاتی كوردستاندا زەمینەی نییە، نابێ شێوەی گەشە و سەقامگیربوونی داعش لە دوو ناوچەی سووننەنشینی عێراق و سووریا، لەگەڵ ئێراندا بەراورد بكەین.
بەڵام كاتێك لێرە هێزی پێشمەرگە شەڕی داعشی دەكرد، چەند جموجۆڵێكی هەڵگرانی بیروباوەڕی سەلەفییەت لە شارەكانی كورستانی رۆژهەڵات بەدی كران. ئەی ئەوانە شانەی نوستوو نین؟ ئەوانە دواجار نابنە مەترسی؟
رەنگە كاتێك ئێران تووشی شڵەژان بێت، ئەوكات ببنە مەترسی، هەروەك چۆن ئەوە لە سووریا و عێراقیشدا رووی دا. من نكۆڵی لە بوونی ئیسلامی سەلەفی لە رۆژهەڵاتی كوردستان ناكەم، بەڵام زۆر ئەستەمە ببێتە زەمینەیەك بۆ دروستبوونی گرووپێكی چەكدار و رێكخراوی وەك داعش. ئەگەر ئێران بشێوێ و دەسەڵاتدارانی لەپێناو مانەوەی خۆیاندا سوود لەو رێگەیە وەربگرن كە دیمەشق و بەغدا گرتیانە بەر، ئەوكات ئەگەری دروستبوونی گرووپێگی توندڕەو لە ئێران هەیە.
كەواتە پێت وایە داعش پڕۆژەیەكی ئێرانە بۆ مانەوەی بەشار ئەسەد لە سووریا و دەسەڵاتی شیعە لە عێراق؟
پێم وانییە، ئەستەمە كە بڵێی ئەوە پڕۆژەی ئێران یان دەوڵەتێكی ترە لە ناوچەكەدا. دەكرێ بڵێین داعش ئەو پڕۆژەیەیە كە لە رووی رێكخستنەوە بە جۆرێك مرۆڤەكان پەروەردە دەكات كە لە خزمەتی مەبەستی سیاسیی خەڵكانی تردا بن. داعش دەبێ زەمینەی هەبێ بۆ ئەوەی لە شوێنێكدا كار بكات.
ئێوە ئامادەیی خۆتان دەربڕی بۆ ئەوەی پێشمەرگەكانتان لە چوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەی حكوومەتی هەرێمی كوردستاندا رەوانەی بەرەكانی شەڕی دژ بە داعش بكەن. ئایا پێشمەرگەتان نارد؟
لە روانگەی ئێمەوە هەر پارچەی كوردستان تایبەتمەندی خۆی هەیە. لەو پارچەیەش حكوومەتی هەڵبژێردراو و یاسا و بەرژەوەندی ناوچەیی و نێودەوڵەتی خۆی هەیە. ئێمە وەكو حیزبی دێموكرات دەست لە كاروباری هیچ پارچەیەكی تری كوردستان وەرنادەین، مەگەر حیزب یان دەسەڵاتی ئەو پارچەیە داوامان لێ بكات و بە باشی بزانێ و پێویستیان بێت. ئێمە ئەو مەسەلەیەمان لەگەڵ لایەنەكان و وەزارەتی پێشمەرگە باس كردووە كە حیزبی دێموکراتی كوردستان ئامادەیی هەیە بەگوێرەی توانای خۆی، پێشمەرگەكانی بۆ بەرەكانی شەڕ بنێرێت. ئەوان سوپاسی هەڵوێستەكەیان كردووین و رایان گەیاندووە كە پێویستیان نییە. ئێمە بە كارێكی دروستی نازانین كە بەبێ هاوئاهەنگێ لەگەڵ ئەواندا، هێزەكانی خۆمان ببەینە شوێنێك كە یاسا و بەرژەوەندی و هاوكێشەی خۆی هەیە.
بێگومان بەشێك لە سەركردایەتیی یەكێتی لەگەڵ بوونی پێشمەرگەكانی رۆژهەڵات لە بەرەكانی شەڕی دژی داعشدا نەبووە. ئەو بەشەی یەكێتی لە درێژەی سیاسەتەكانی ئێران لە ناوچەكە و پارتیش لە درێژەی سیاسەتەكانی توركیایە لە ناوچەكەدا. پێت وایە ئێوە كەوتوونەتە ناو بەرداشی ئەو دوو ئاراستەیە لە سیاسەت و بوونەتە قوربانی؟
نكۆڵی لەوە ناكرێ كە پارتی و یەكێتی لە شێوەی سیاسەت و راونینیان بۆ هاوكێشە ناوچەییەكان دوو روانگەی جیاوازیان هەیە. ئێمە دەست لە كاروباری ئەوان وەرنادەین و خۆیان بڕیاری لەسەر دەدەن، بەڵام ئەوەی ئێمە بەدوایدا دەگەڕێین ئەوەیە كە بە هیچ شێوەیەك هەڵوێست و كردەوەی حیزبی دێموکرات نەبێتە هۆی دروستبوونی كەشێك كە تێیدا كێشەكان زیاتر بن. بۆیە دووپاتمان كردووەتەوە كە ئەگەر حیزبی دێموکراتی كوردستان دێتە ناو هاوكێشە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان، بۆ موزایەدەی سیاسیی حیزبی نایەت و هەر بەو هۆیەشەوە هیوادارین حیزبە سەرەكییەكانی باشووری كوردستانیش لەو شەڕەی كە ئێستە دژی تیرۆریستان دەیكەن، موزایدەی سیاسیی حیزبی نەكەن.
پێشتر بە حوكمی بوونی جەلال تاڵەبانی، پێوەندی نێوان حیزبی دێموکرات و یەكێتی باش بوو، ئێستاە كە تاڵەبانی نەخۆشە و لە سیاسەت بە تەواوی دوور كەوتووەتەوە، پێوەندییە دووقۆڵییەكانتان لە چ ئاستێكدایە؟
ئاڵوگۆڕێكی زۆر بەسەر پێوەندیی نێوان ئێمە و یەكێتیدا نەهاتووە، تەنانەت دوای نەخۆشبوونی جەنابی مام جەلالیش. بێگومان لە پێوەندییەكاندا ئەگەر كەسی سەرەكیی لایەنەكە بوونی هەبێ و پێوەندییەكان بەڕێوە ببات، ئەوا كارەكە ئاسانترە. مادام جەنابی مام جەلال نەخۆشە و یەكێتیش كۆمەڵێك كێشە و گرفتی ناوخۆیی هەیە، بێگومان هەندێ جار كاریگەریی كەم و زۆر لەسەر پێوەندییەكانیش دەبێت.
هێڵی گشتیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان زۆر لە ئێران نزیكە و تەنانەت بۆ چارەكردنی كێشە ناوخۆییەكانیش چەند شاندێكی ئێرانی هاتنە سلێمانی كە ئەندامێكی گرووپی تیرۆركردنی دكتۆر عەبدوڕەحمان قاسملوشیان لەگەڵدا بوو. ئێوە لەوە دڵگران و نیگەران نەبوون؟
ئێمە دەمانەوێ كورد بەشێوەیەك هەڵسوكەوت لەگەڵ وڵاتانی دراوسێدا بكات كە لەسەر حیسابی یەكتر نەبێت. ئێمە دڵگران نەبووین، چونكە سیاسەت كاری بەوە نییە و بەرژەوەندییە و هەر حیزب و لایەنێكیش لەسەر بنەمای بەرژەوەندییەكانی خۆی پێوەندییەكانی رێك دەخات.
ئێوە دەڵێن سیاسەت بەرژەوەندییە، بەڵام ئێوە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی حیزبی كارتان كردووە؟
ئێمە هەوڵمان داوە پێوەندیی خۆمان لەگەڵ وڵاتان، لەسەر حیسابی بەرژەوەندی نەتەوەیی هیچ كام لە پارچەكان دانەنێین و هیوادارین هەموو حیزبەكانیش بەگوێرەی توانای خۆیان ئەوە رەچاو بكەن.
چۆن بوو نامەی پیرۆزباییت بۆ رەجەب تەیب ئەردۆغان نارد؟
دەمێكە پێم وایە كە ئێمە بە تێپەڕبوونی كات دەبێ شێوەی هەڵسوكەوت لەگەڵ دەوڵەتە مەكەزییەكاندا بگۆڕین. لە ماوەی دەیەی رابردوودا ئاڵوگۆڕێكی زۆر لە توركیا رووی داوە. پێم وایە ئەردۆغان و حیزبەكەی رۆڵی بەرچاویان لە گۆڕانكارییەكاندا هەبوو و دەرگەیان بە رووی چارەسەری كێشەی كورددا كردەوە. ئێمە بەردەوام پاڵپشتیمان لەو سیاسەتەی ئەردۆغان كردووە. ئێمە نامەكەمان بۆیە نارد بۆ ئەوەی ئەردۆغان هەست بكات كە لە نێو كورددا رێز لە كار و گۆڕانكارییەكان و بۆچوونەكانی دەگیرێت. ئەوە هاندانی رێگەچارەی پێكەوەژیانی ئاشتییانەی كورد و تورك بوو. هاوكات رەنگە لایەنێك لە ناوچەكەدا بیەوێ وتوێژی دەوڵەتی ئەردۆغان لەگەڵ كورد تێك بدات، ویستمان بەو نامەیە هانی لایەنی كوردی بدەین كە لەو كارە پاشگەز نەبێتەوە و بەردەوام بێت.
ئەوە دەستێوەردان لە كاروباری ئەو سنوورە نییە كە پەكەكە خۆی بە خاوەنی دەزانێ، خۆ ئێوە گوتتان دەستێوەردان لە هیچ پارچەیەكی كوردستان ناكەن؟.
پەكەكە و سەرۆكی بەندكراویان چەندین ساڵە لەگەڵ دەوڵەتی توركیا لە دانوستاندان. ئەگەر رۆژێك حەسەن رووحانی سەرۆك كۆماری ئێران رای گەیاند كە ئامادەیە دانوستان لەگەڵ كورد بكات، ئێمە زۆرمان پێ خۆش دەبێ حیزبە سیاسییەكانی پارچەكانی تری كوردستان نامەی بۆ بنێرن و هانی بدەن و بەكارێكی باشی بزانن و هیوای سەركەوتنی بۆ بخوازن. ئەوە دەستێوەردان نییە. دەستێوەردان ئەوەیە كە حیزب لەوێ دروست بكەیت، هێزی سەربازی بۆ پارچەیەك بنێری یان لە دژی حیزبێكی ئەوێ قسە بكەیت، لەگەڵ ئەوەشدا كە تۆ حیزبی ئەو پارچەیە نیت.
گوتت لایەنێك دەیەوێ پرۆسەی چارەسەری پرسی كورد لە توركیا سەر نەكەوێ، مەبەستت لەو لایەنە ئێرانە؟
ئێران دەیەوێ كێشەی كورد لە هیچ پارچەیەك بە گفتوگۆ چارەسەر بێت. ستراتیژیی ئێران دروستكردنی ئاژاوە و كێشە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، دواتر خۆی دزەی تێ دەكات و كێشەی كوردیش دەخاتە چوارچێوەی شەڕ و توندوتیژییەوە.
ئاماژەت دا كە پێت باشە كورد لە حكوومەتە ناوەندییەكان نزیك ببێتەوە، ئەوە حكوومەتی تارانیش دەگرێتەوە؟
ئەگەر حكوومەتی تاران دان بە كێشەی كورد بنێ و هەوڵ بۆ چارەكردنی بدات و دۆسیەكە لە ژێردەستی سوپا دەربێنێ و بیباتە ئەنجوومەنی تەناهی و پەرلەمان، ئەوا ئێمە پێشوازی لێ دەكەین. ئەوان تا ئێستە ئەو مەسەلەیان نەكردووەتە پڕۆژەی خۆیان، سەرەڕای ئەوەی كە لە گەشەی مەسەلەی كورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نیگەرانن. سیستەمی ئێران بە شێوەیەكە كە دەسەڵات لەبەر دەستی وەلی فەقی و كەسانی دەوروبەری ئەودایە.
ئەدی بە چ هیوایەك ئێوە دەتانەوێ لە حكوومەتی ناوەند نزیك ببنەوە، خۆ ئێوە ئەزموونێكی 35 ساڵانەتان لەگەڵ ئەو رژێمەدا هەیە؟
ئێمە هانیان دەدەین. ئەزموونی 35 ساڵەمان لە شەڕ هەیە، بەڵام ئێرانمان پێ نەڕووخا.
بەردەوام لە چاوپێكەوتنەكانتدا ئەو پەیامە بۆ ئێران دەنێری، ئایا ئێران تا ئێستە وەڵامی داونەتەوە؟
بەڵێ، جاری وا هەبوو كە ئەویش پەیامی ناردووە و لە خواست و پڕۆژەی ئێمە كۆڵیوەتەوە. ئێمەش وەڵاممان داوەتەوە كە لەگەڵ چارەسەری ئاشتییانەی كێشەی كوردداین و كاتی خۆی لەگەڵ ئایەتوڵا خومەینی دانوستانمان هەبوو، بەڵام راوەستا و ئێستەش دەتوانین لە شوێنێك دەستی پێ بكەینەوە.
ئەدی وەڵامی ئەوان چ بووە؟
ئەوان خەڵكی وایان هەیە كە رەنگە بە جۆرێك پێیان خۆش بێ بە شوێن چارەسەریدا بگەڕێن، هەڵبەت بەشێوەی خۆیان نەك بەشێوەی ئێمە، بەڵام بە باوەڕی من دەسەڵاتیان نییە.
ئەو خەڵكانە كێن؟
هەر لە نێو حكوومەتدان. خەڵكانێك دەیانەوێ چۆن بۆ چارەكردنی كێشەی ناوەكیی سیاسەتێكی مامناوەندییان گرتە بەر، بەو شێوەیەش لەگەڵ كێشەی كورددا بەرەو پێش بچن، بەڵام بەداخەوە ئەوان دەسەڵاتی زۆریان نییە.
دواجار كە پەیامتان گۆڕییەوە كەی بوو؟
ساڵێك لەمەوپێش و لەو كاتەوە راوەستاوە.
ئەو پرسیارە بەردەوام دەكرێ، بەرەی كوردی لە رۆژهەڵاتی كوردستان چی لێ هات؟
ئێستە زەمینە و زەروورەتی بەرەی كوردی نییە. ئەگەر دوو حیزبی دێموکرات نەتوانن لەسەر چەند مەسەلەیەكی سادە رێك بكەون، چۆن دەكرێ چەند حیزبێكی كوردی لە بەرەیەكدا كاری هاوبەش بكەن؟! حیزبەكانی رۆژهەڵات بە شتی زۆر بچووكەوە سەرقاڵن.
هەست پێ دەكرێ كە حیزبە كوردییەكان بەسەر دوو شێوە سیاسەت و جەمسەردا دابەش بوونە، رێگەچارەی ئەوە چییە؟
رێگەچارەی ئەوە لە پارتی و یەكێتییەوە دەست پێ دەكات.
یەكێتی و پارتی نەك پەكەكە و پارتی، وایە؟
بەڵێ، پەكەكە شتێكی دەرەوەیە. ئەگەر یەكێتی و پارتی پێوەندییەكانیان باش بكەن و شوێنەواری دوو ئیدارەیی بسڕنەوە و نەتەوەسازی لە باشووری كوردستان دەست پێ بكەن، ئەوكات دەرفەت بۆ مانۆڕی پەكەكە نامێنێت.
كاتێكی دیاریكراو هەیە بۆ گۆڕینەوەی پەیامەكانتان لەگەڵ ئێران؟
ئەگەر ئێستەش حكوومەتی ئێران پەیام بنێرێ، بێگومان لەلایەن ئێمەوە بێ وەڵام نابێت.
ناوەڕۆكی دوا پەیامی ئێران بۆ ئێوە چ بووە؟
پێیان خۆش بوو لەگەڵ ئێمە باس بكەن كە چارەسەری كێشەی كورد چۆن دەبینین، فیدراڵیزممان دەوێ یان دەمانەوێ ئێران دابەش بكەین. ئێمە گوتوومانە كە ئەوە ئێمە نین ئێران دابەش دەكەین، بەڵكو دیكتاتۆرییەتە كە دەرفەت نادا لایەنەكانی تر لە دەسەڵاتدا بەشدار بن. كەواتە دابەشكردنی مافی سروشتیی ئەو بەشەیە كە خۆی لە دەسەڵاتدا نابینێتەوە. ئەوان دەیانگوت كە ئێران بۆ فیدراڵیزم نابێت. ئێمە پێمان گوتوونە كە رێبەرەكەتان گەیشتە ئەوەی دانوستان لەگەڵ كورد بكات و ئێوەش بچنە سەر رێگەی رێبەرەكەتان.
خوێندنەوەی خۆت بۆ نیازی ئەوان چییە؟
من پێم وایە بەشوێن چارەسەرییەكی دیاریكراودا نین و بەرنامەی كاریان نییە. ئەوان دەیانویست راوێژی زاری ئێمە بزانن.