ساڵی ٢٠٢٠ ساڵێکی پڕ مەترسی و خوێناوی بۆ هەواڵنێرە بێ سنوورەکان
ئامادەکردنی: حەمەڕەسووڵ کەریمی
لە دوایین ڕۆژەکانی ساڵی ٢٠٢٠ دا، لە ئاکامی لێکۆلینەوەیکی نوێ لە ساڵی زایینی ئەمساڵدا، زیاتر لە ٥٠ هەواڵنێر لە جیهاندا بە هۆی بەڕێوەبردنی ئەرکی هەواڵنێری و لە کاتی کاری هەواڵنێریدا گیانیان لە دەست داوە.
ڕێکخراوی هەواڵنێرانی بێسنوور سەبارەت بە شێوەی کوژرانی ئەو هەواڵنێرانە و ڕووادوە نەخوازراوە جۆراوجۆرەکانی دیکە لە سەر هەواڵنێران نیگەرانیی خۆی دەربریوە و بە پەرۆش بوونی خۆی ڕاگەیاندووە و دەڵێ: زۆربەی ئەو هەواڵنێرانەی کە تاکوو ئێستا کوژراون، هۆکارەکەی دەگەرێتەوە سەر ئەوەی کە نەترسانە ئەرکەکانی هەواڵنێری خۆیان بەجێ گەیاندووە و دەڵێ بە هۆی ئەوە کە گەیاندن و بڵاو کردنەوەی هەواڵەکان و لێکۆلینەوەکان بە دڵی گەورە کاربەدەستە دەسەڵاتدارەکان نەبووە، کراونە ئامانجی لەنێوبردن و بە هۆی دەسەڵات و هێزێکی کە هەیان بووە بە شێوەی جۆراوجۆر هەواڵنێرەکانیان کوشتوون.
هەواڵنێری کارێکی پڕ مەترسیدارە، نە تەنیا لە بەر گوشاری ڕووحی و ڕەوانی، بەڵکوو لەبەر ئەوە کە، مەترسی کوشتن و لەنێچوونی لە سەر ڕێگایە و ئەو مەترسی‌یە لە ساڵی ٢٠٢٠ دا یەخەی زیاتر لە ٥٠ هەوڵنێری گرتۆتەوە و زیاتر لە ٥٠ کەس لە کاتی بەرێوەبردنی ئەرکە پێسپێدراوەکانیان دا گیانی خۆیان لە دەستداوە.
ڕێکخراوی هەواڵنێرانی بێسنوور، کە ئەو ئامارەی ڕاگەیاند دەڵێ: ئەو بیرکردنەوەیە نادرووستە کە هەر کەس پیشەی هەوڵنێری هەڵبژارد ئەوە قەبووڵی ئەوە کردووە کە کارەکەی پڕ مەترسی و پڕ ڕیسکە، ئەوان قەبووڵی ئەوەیان کردووە کە راستی‌یەکان وەک خۆیان بگەیێنە نێو کۆمەڵگا، هەواڵنێرەکان بۆ گەیاندنی ڕاستییەکان و گەیاندنی زانیاری بە خەڵک مایەیان لە ژیانی خۆیان داناوە.
ساڵێک پێش ئێستا ٥٣ هەواڵنێر کوژران، کەمێک زیاتر لەم ساڵ، بەڵام نابێ ئەوە لەبیر بکەین کە ئەمساڵ بە هۆی قەیرانی پەتای کۆڕۆنا، چالاکی و هەڵسوورانی هەواڵنێرەکانیش کەمتر بوو، ئەگەرچی پەتای کۆرۆنا بوو بە هۆی ئەوە کە هەواڵەکان کەمتر بەدەست خەڵک بگەن، بەڵام بەو حاڵەشەوە هەواڵنێرەکان لە ژێر هەڕەشە دابوون، ئەو جۆرە کار و هەڕەشانە لە هەموو شوێنێک ڕوودەدا و یا ڕوویداوە، لە ئوروپا و ئاسیاوە بگرە تاکوو ئافریقا و ئامریکا.
کوژرانی حەوت هەواڵنێر لە کاتی ڕووماڵکردنی هەواڵ لە خۆپێشاندانەکانی سەرشەقام، کوژرانی دە هەواڵنێر بە هۆی لەقاودانی گەندەڵی و فەساد و ڕووکردنی کاری دزێوی مافیاکان و ئاشکراکردنی ئەو کەسانەی کە کەڵک لە کەرسە و پووڵ و پارەی گشتی وەر دەگرن، کە زۆرترینیان لە وڵاتی مکزیک لە کاتی لێکۆلینەوە و بەدواداچوونی ڕاستییەکان لە مافیاکانی مەوادی سڕکەڕ دا بە هۆی تێوەگلانی بەرپرسان و سیاسەتمەدارەکان لەگەڵ مافیاکان بە شێوەیەکی گوماناوی و دوای ئەشکەنجە و ئازارێکی زۆر کوژراون.
پێنج هەواڵنێر لە ئەفغانستان گیانیان لە دەست داوە، هەواڵنێرەکان لە کاتێدا کوژراون کە پڕۆسەی ئاشتی لەو وڵاتەدا بەرێوەدەچێ. سەبارەت بە ئێران ڕێکخراوی هەوڵنێرانی بێ سنوورڕاستەوخۆ باس لە ڕووحوڵلا زەم بەرێوەبەری کاناڵی ئامد نیوز وەک هەواڵنێرێکی دیار دەکا و دەڵێ: لە ماوەی ٣٠ ساڵی رابردوودا یەکەم هەواڵنێرە کە لە ئێراندا ئێعدام دەکرێ.
زۆربەی هەواڵنێرەکان لە وڵاتانێکدا کوژراون کە هیچ شەریکی تێدا ڕووی نەداوە و ئەوەش بۆ خۆی جێگای نیگەرانی و بە پەرۆش بوونە، دوو لە سەر سێی ئەو هەواڵنێرانەی کە ئەمساڵ کوژراون لە کاتی ئاشتیدا کوژراون، ئەوان بە هۆی لێکۆلینەوە و گەیاندنی هەواڵ بە خەڵک و کۆمەڵگا کوژراون، گەیاندنی ڕاستییەکان بۆ هەندێک لە دەوڵەتەکان و دەسەڵاتداران جێگای شەرم و سەرشۆرییە، هەر بۆیەش لە کوشتنی هەواڵنێرەکان دریغی ناکەن، سەرەرای ئەوەش زیاتر لە ٣٧٠ هەواڵنێر لە زیندانی وڵاتانی جۆراوجۆر دا دەسبەسەر کراون، تەنیا ڕێگایەک کە دەتوانین بیبینین ئەوەیە کە، بە دیتن و هەڵسەنگاندنی ڕووداوەکانی ئەمساڵ لەگەڵ ٧ یا ٨ ساڵ پێش ئێستا دا ئەوەیە کە، ئەژماری هەواڵنێرە کوژراوەکان ٣ قات زیاتر لە ساڵی ٢٠٢٠ بووە و کوژرانی زیاتر لە ٥٠ هەواڵنێر لە کاتی قەیرانی کۆرۆنادا نیشانەی ڕاوەستاوی و بەرحەق بوونی پیشەی هەواڵنێرییە.